Pireorama ιστορίας και πολιτισμού
Του Στέφανου Μίλεση
Σύντομο Ιστορικό Σχολής:
Η Σχολή Ευελπίδων από την σύστασή της από τον Ιωάννη Καποδίστρια, τον Ιούλιο του 1828 μέχρι και το 1834 στεγάστηκε στο Ναύπλιο σε οίκημα που σήμερα έχει μετασκευαστεί σε Πολεμικό Μουσείο της Πόλης.
Σχολή Ευελπίδων Ναυπλίου
Από το 1834 έως το 1837 στεγάστηκε στο Κτήριο του Ορφανοτροφείου της Αίγινας.
Σχολή Ευελπίδων Αιγίνης
Από το 1837 έως το 1894 η Σχολή Ευελπίδων αποκτά για πρώτη φορά καθαρά δικές της εγκαταστάσεις στην πόλη του Πειραιά.
Σχολή Ευελπίδων Πειραιά
Εκτός από ένα σύντομο διάστημα της Γαλλικής κατοχής του Πειραιά (1854-1857) που η Σχολή στεγάστηκε προσωρινά στο Μέγαρο της Δουκίσσης της Πλακεντίας στην Πεντέλη, για τον λόγο ότι οι Γάλλοι επιτάσσουν τις εγκαταστάσεις για να στεγάσουν το Α΄ Γαλλλικό Σύνταγμα.
Από τις 10 Σεπτεμβρίου του 1894 έως το 1982 η Σ.Σ.Ε. λειτούργησε στις εγκαταστάσεις του Πεδίου του Άρεως στην Αθήνα, ενώ από το 1982 έως και σήμερα βρίσκεται στην Βάρη.
Σχολή Ευελπίδων Αθηνών
Η Ευελπίδων λειτούργησε στον Πειραιά για 57 χρόνια συνεχώς. Παρόλα αυτά δεν υπάρχει τίποτα σήμερα στον Πειραιά που να την θυμίζει. Ούτε ένα μουσείο, εκθετήριο, οίκημα, μια αναμνηστική πλάκα ή έστω μια φωτογραφία δεν απέμεινε σήμερα στην πόλη μας.
Όταν πρωτεύουσα της χώρας έγινε η Αθήνα κρίθηκε αναγκαία η μεταφορά της Σχολής στο κέντρο. Αναζητήθηκαν λοιπόν οι απαραίτητοι χώροι στέγασης. Όλα ξεκίνησαν από έναν Γάλλο κάτοικο του Πειραιά που λέγονταν Φεράλδης.
Ποιός ήταν ο Φεράλδης;
Ο Γάλλος υπήκοος Φραγκίσκος Φεράλδης (1805-1885) ζει και δραστηριοποιείται αρχικά στο Ναύπλιο και στην συνέχεια στον Πειραιά όταν πρωτεύουσα του Κράτους γίνεται η Αθήνα. Ασχολείται με τραπεζικές και ναυτιλιακές εργασίες και γιαυτό τον σκοπό φροντίζει να έρχεται σε επαφή με κυβερνητικά στελέχη για να πετυχαίνει τον σκοπό του.
Όλα ξεκινούν με έναν γάμο:
Φροντίζει να φέρει σε γάμο τον γιό του Ευγένιο με την κόρη του Λουκά Ράλλη την Αργυρώ και έτσι καταφέρνει να παρακολουθεί κάθε κυβερνητική δραστηριότητα που σχετίζεται με εμπόριο και επιχειρήσεις.
Το 1868 τον συναντάμε σαν Πρόξενο της Δανίας στον Πειραιά.
Διατηρεί πλήθος οικοπέδων και ακινήτων στην περιοχή του Πειραιά. Εμπλέκεται και στην δημιουργία του σιδηροδρόμου Πειραιώς - Αθηνών, στο φωταέριο, στην εισαγωγή στρατιωτικών εφοδίων, στην ίδρυση εταιρείας με ιστιοφόρα που ταξιδεύουν αρχικά στην Σμύρνη και στην συνέχεια στην Κωνσταντινούπολη. Κάνει προτάσεις για τα πάντα αλλά πολλά τα εγκαταλείπει πριν την ολοκλήρωσή τους. Φτάνει και στο σημείο να εκδώσει δικούς του λαχνούς (8000 λαχνοί των 50 δρχ) με έπαθλο ακίνητα και χρηματικά ποσά προκειμένου να χρηματοδοτεί τις ατέλειωτες επιχειρήσεις του. Μια από τις προτάσεις του ήταν και η αγορά της Κεντρικής Αγοράς Αθηνών.
Από την Σμύριδα Νάξου στο Υπουργείο Εμπορίου:
Έχει κατασκευάσει ακίνητα προς ενοικίαση σε έκταση που περικλείεται από τις οδούς Εθνικής Αντιστάσεως, Καραολή και Δημητρίου, Φίλωνος, Τσαμαδού (ονομασίες σημερινές) και κάνει προσφορά προς το δημόσιο με ιδιόχειρη αναφορά στην οποία αναφέρει ότι μπορούν να φιλοξενήσουν υψηλές προσωπικότητες ή να στεγάσουν πολλές οικογένειες να διαιρεθούν σε μικρές κατοικίες.
Μετά βλέποντας ότι δεν υπάρχει ανταπόκριση θέλει να αποκτήσει άδεια εξαγωγής Σμύριγδας από τη Νάξο και προσεγγίζει από κοντά τον Όθωνα για ανταλλαγή της έκτασης αυτής με την άδεια την οποία θέλει "κατ΄ αποκλειστικότητα".
Στις 20 Νοεμβρίου του 1835 αλλάζει την αναφορά του και πριν ακόμα ολοκληρώσει το συγκρότημα αυτό προτείνει στον Όθωνα να του δώσει άδεια να φτιάξει εκεί βιοτεχνία βαμβακερών υφασμάτων. Αργότερα αλλάζει εκ νέου γνώμη και προτείνει να στεγαστεί στο κτήριο που σχεδόν έχει τελειώσει το Υπουργείο Εμπορίου ή κάποια άλλη δημόσια υπηρεσία. Η τελευταία αυτή πρόταση γίνεται στις 10 Οκτωβρίου του 1835.
Αγοραστής αντί για το Υπουργείου Εμπορίου το Στρατιωτικών:
Τελικά αντί για Υπουργείο Εμπορίου το συγκρότημα αυτό αγοράζεται από το Υπουργείο Στρατιωτικών. Η απαίτηση του Φεράλδη έφτανε στο ποσό των 312.240 δραχμών. Το υπουργείο Στρατιωτικών θεωρεί την απαίτηση του Φεράλδη παράλογη και μέχρι το 1837 οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται. Το Ιανουάριο του 1837 ο ίδιος ο Φεράλδης κατεβάζει το ποσό στις 220.000 δραχμές και τελικά φτάνει να το πωλήσει αντί 120.000 δραχμών.
Λάθος πληροφορία ότι η Σχολή στεγάζονταν σε προσφορά του Φεράλδη:
Το Υπουργείο Στρατιωτικών κρίνει ότι η συνολική έκταση με τα ακίνητα (9 στον αριθμό, 1 τριόροφο, 1 διόροφο και 7 μονόροφα) είναι κατάλληλα για να στεγάσουν την Σχολή Ευελπίδων.
Έτσι ένα λάθος έρευνας διαιωνίζεται μέχρι σήμερα που θεωρεί ότι η Σχολή Ευελπίδων Πειραιά στεγάζονταν στην οικία Φεράλδη. Ούτε οικία ποτέ υπήρξε του Φεράλδη κάποιο από τα συγκεκριμένα ακίνητα (η οικία του Φεράλδη -μετέπειτα Παπαγεωργακοπούλου- βρίσκονταν στην γωνία Βασ. Γεωργίου Α΄ και Κολοκοτρώνη), ούτε η στέγαση της Σχολής οφείλονταν σε προσφορά του. Το Κράτος αγόρασε την έκταση με τις κτηριακές εγκαταστάσεις εντός αυτού.
Περιγραφή των εγκαταστάσεων:
Τα ακίνητα όλα ήταν λιθόκτιστα (2 μεγάλα στον αριθμό και 7 μικρά μονόροφα) και έκαστο διαφορετικού ύψους.
Το ένα ήταν διόροφο με αίθουσα υποδοχής, δωμάτια και διέθετε δύο δεξαμενές στο ισόγειο. Αυτό το διώροφο έβλεπε προς την οδό Μιαούλη (σημερινή Εθν. Αντιστάσεως) (επόμενες 2 εικόνες)
Το γνωστό σχέδιο ενός σπουδαστή της Ευελπίδων που κυκλοφορεί ευρέως στο διαδίκτυο λίγο προσεγγίζει την πραγματικότητα. Ο σπουδαστής σκιτσάρισε ουσιαστικά το Διοικητήριο που έβλεπε στην οδό Μιαούλη (σημερινή Εθνικής Αντιστάσεως). Ο Σπουδαστής προτίμησε να απεικονίσει το συγκεκριμένο ακίνητο γιατί αυτό γνώριζε ο κόσμος σαν Σχολή αφού έβλεπε επί της εμπορικής οδού Μιαούλη. Η κυρίως Σχολή έβλεπε προς την οδό Φίλωνος έναντι του Παλαιού Ταχυδρομείου.
Το Διοικητήριο επί της οδού Μιαούλη (σημερινή Εθνικής Αντιστάσεως). Μπορείτε να συγκρίνεται το αρχιτεκτονικό σχέδιο με το σκίτσο του Σπουδαστή για να καταλάβετε την απλοϊκότητα του σκίτσου
Το άλλο ήταν τριώροφο, που ήταν και το κυρίως κτήριο της Σχολής, οι γραμματείες, οι αίθουσες διδασκαλίας, αποθήκη υλικού σπουδών, γραφεία Καθηγητών, βιβλιοθήκη. Δημιουργούσε μια στοά μέσω της οποίας πήγαινες στην πίσω αυλή. Στο 3ο όροφο αυτού του κτηρίου λειτουργεί αναρρωτήριο με 4 δωμάτια και χώρος κρατητηρίου. Στον 3ο όροφο επίσης λειτουργούσε και Μουσείο Φυσικής που βρίσκονταν ανάμεσα στα διδακτήρια των ευέλπιδων.(ακολουθεί εικόνα του τριώροφου)
Το κτήριο επί της Φίλωνος δημιούργημα του γνωστού Δανού αρχιτέκτονα Θεόφιλου Χάνσεν. Αν το κοιτούσες από την Φίλωνος (πίσω από την Αγία Τριάδα) μπορούσες να δεις μόνο ένα τριώροφο οίκημα (το αριστερό του τμήμα όπως το βλέπετε) χωρίς να διακρίνεις το υπόλοιπο κτήριο
Από το αναρρωτήριο της Σχολής (Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ 1870)
Πολλά από τα μονόροφα οικήματα (7 στον αριθμό) στρατωνίζουν Ευέλπιδες, ενώ άλλα χρησιμοποιούνται ως βοηθητικοί χώροι.
Το προαύλιο της Σχολής αρχικά ήταν μικρό και βρίσκονταν ανάμεσα στα δύο κτήρια (του κτηρίου που έβλεπε προς Φίλωνος (Σχολή) και αυτό που έβλεπε προς οδό Μιαούλη (Διοικητήριο)). Επειδή χρειάζονταν μεγαλύτερο προαύλιο για να εξυπηρετεί τις γυμναστικές ασκήσεις των Ευέλπιδων, το Κράτος αγοράζει το διπλανό ακριβώς οικόπεδο από τον κάτοικο Πειραιά Δαμιανό στον οποίο παραχωρείται ανάλογη έκταση σε κάποιο άλλο σημείο της πόλης. Έτσι το κυρίως προαύλιο τώρα βρίσκεται επί της οδού Φίλωνος δίπλα στο Τριώροφο και επεκτείνεται προς τα σημερινά ΕΛΤΑ.
Το κτήριο προς την οδό Φίλωνος ήταν τριώροφο και ουσιαστικά αποτελούσε την Σχολή. Το κτήριο προς την οδό Εθνικής Αντιστάσεως ήταν διόροφο και ήταν το Διοικητήριο. Ανάμεσά τους (β και γ) ήταν σειρά από μονόροφα κτήρια διαφόρων χρήσεων. Το μικρό προαύλιο που υπήρχε ανάμεσα στα δύο κτήρια δεν επαρκούσε. Γιαυτό και το προαύλιο μετατοπίστηκε προς τα δεξιά της Σχολής με ανταλλαγή έκτασης του ιδιώτη Δαμιανού έκτασης 520 τ.μ.
Τα λιθόκτηστα αυτά κτήρια αν και εντυπωσιακά ως προς την εμφάνιση είναι τόσο πρόχειρα κατασκευασμένα ώστε μόλις 20 χρόνια αργότερα το 1858 η Διοίκηση της Σχολής αναγκάζεται να καταγράψει τις επισκευές που απαιτούνται σε μια ογκωδέστατη έκθεση για τίτλο "Έκθεσις για την περιγραφή της άθλιας κατάστασης του κτηρίου".
Οι χώροι του κτηρίου μόλις που επαρκούν ώστε όταν ιερέας το 1857 ζητεί την δημιουργία Εκκλησίας εντός της σχολής, η Διοίκηση του ζητά να περιγράψει τις διαστάσεις των εικόνων και της Αγίας Τράπεζας. Τελικά η αίτηση του ιερέα δεν γίνεται αποδεκτή λόγω έλλειψης χώρου. Επισκευές και νέες δαπάνες για την συντήρησή του.
Το 1866 δημιουργείται ένα ακόμα οίκημα (μονόροφο) στην γωνία Τσαμαδού και Φίλωνος που ονομάζεται "Κριθαποθήκη και Φυλακίο αυτής". Έτσι η Σχολή ουσιαστικά πιάνει όλο το οικοδομικό τετράγωνο, αφού βλέπει πλέον Τσαμαδού. Στην θέση του θα λέγαμε ότι σήμερα βρίσκονται τα νέα κτήρια των ΕΛ.ΤΑ.
Στο διάστημα 1881 έως 1885 μετασκευάζονται και δαπανούνται μεγάλα ποσά για επισκευές εκ νέου από τον Διοικητή Σχολής Πάνο Κολοκοτρώνη (γιό του Θ. Κολοκοτρώνη).
Στις 10 Σεπτεμβρίου 1894 η Σχολή Ευελπίδων μεταφέρεται (όπως αναφέραμε) από τις εγκαταστάσεις αυτές του Πειραιά στην Αθήνα (Πεδίον Άρεως). Ήδη από το 1887 η προοπτική απομάκρυνσης της Σχολής από τον Πειραιά είναι γνωστή και με διαρκείς διαμαρτυρίες το Δημοτικό Συμβούλιο του Πειραιά εκδίδει ανακοινώσεις "συνήλθαμε ένεκαν της διαδόσεως και εαν τοιαύτη ιδέα πραγματοποιηθεί θα επιφέρει το τελευταίο τραύμα εις την πόλιν....". Ωστόσο αν κι η Σχολή το 1889 ζητά από τον Δήμο παραχώρηση κι άλλου οικοπέδου στο οποίο θα ασκούνται οι μαθητές στις εφαρμογές της Οχυρωτικής (με την Αναφορά 1422.905/1889) ο Δήμος αποφεύγει την εξεύρεση λύσης και αποστέλλει την αναφορά στον Νομάρχη. Μέχρι τότε τα μαθήματα Οχυρωτικής γίνονταν εντός του νεκροταθείου των Οθωμανών στην θέση περιβόλια στην Κοκκινιά. (σημερινό Μουσουλμανικό Νεκροταφείο)
Φάκελος αρχειοθέτησης "Στρατιωτικής Σχολής εις Πειραιά" της 8ης Ιουλίου 1836 στοιχείων μαθητών (Γενικά Αρχεία του Κράτους)
Αίτηση Καθηγητή Σχολής Ιερομόναχου Θεοδώρητου Κτενά την 9η Φεβρουαρίου 1838 δια την αποστολή Διπλώματος. Σημειώνει ότι υπήρξε ο ιερέας της Σχολής Ευελπίδων το διάστημα που αυτή στεγάζονταν στην Αίγινα. Διετέλεσε και εφημέριος του Αγίου Σπυρίδωνα Πειραιά. Το ονομά του βρίσκεται και στους πρώτους αγοραστές γης στον Πειραιά (Γενικά Αρχεία του Κράτους)
Αίτηση Άδειας νυμφεύσεως του 1860 "Παρακαλώ την σεβαστή Διοίκηση της Σχολής να ενεγήσει τα περαιτέρω όπως μου επετραπεί να συνέλθω εις νόμιμον γάμον...." (Γενικά Αρχεία του Κράτους)
Δίπλα στις σχολές υπήρχε το ξενοδοχείο το "Χάνι του Βώκου" χωρητικότητας 12 δωματίων που φιλοξενούσε τους συγγενείς των Δοκίμων στα επισκεπτήρια και στις τελετές ορκομωσίας. Πρέπει να πούμε ότι η εγκατάσταση της Σχολής Ευελπίδων στον Πειραιά έδωσε ώθηση στην πόλη αφού χαρακτηριστικό είναι ότι ενώ τα καφενεία και τα εστιατόρια κλείνουν στις 10 το βράδυ, εξαιρούνται εκείνα στα οποία συχνάζουν Αξιωματικοί της Σχολής ή της Φρουράς (Αναφορά 621/1854 του Φρουράρχου Πειραιά προς τον Δήμαρχο)
Φωτογραφίες από εν Πειραιεί Ευέλπιδες:
Απεικόνιση του 1885 από τον Πάνο Αραβαντινό. Έφιππος ο Διοικητής της Σχολής Πάνος Κολοκοτρώνης. Ο Αραβαντινός κληροδότησε 1300 από τα έργα του στον Δήμο Πειραιά Σε πολλά από αυτά καταγράφονται σκηνές από την ζωή των Ευέλπιδων Πειραιώς. Ο Πάνος Κολοκοτρώνης υπήρξε και ο ίδιος απόφοιτος της σχολής του Πειραιά. Αξίζει να πούμε ότι η μητέρα του (σύζυγος και χήρα του Θ. Κολοκοτρώνη με επιστολή της το 1857 προς τον Βασιλιά Όθωνα παρακαλεί να μειωθούν τα δίδακτρα του γιού της στην Σχολή Ευελπίδων δεδομένου ότι η σύνταξή της δεν επαρκούσε)
Τάξη του 1890. Ανάμεσα στους Ευέλπιδες έχουν καταγραφεί οι Μαζαράκης, Φραντζής, Μεταξάς, Βλαχάβας κ.α. Όλοι τους στην συνέχεια μεγαλούργησαν στους εθνικούς πολέμους που ακολούθησαν. Ο Έυελπις Μαζαράκης ήταν Πειραιώτης και είχε αποφοιτήσει από το Α΄ Γυμνάσιο Πειραιά (σημερινή Ιωνίδειος) (Πρώτος αριστερά όρθιος)
Ο Έυελπις και Πειραιώτης Μαζαράκης Κωνσταντίνος απόφοιτος Ιωνιδείου γυμνασίου και ΣΣΕ Πειραιά. Το 1905 συγκρότησε σώμα Μακεδονομάχων και έδρασε μυστικά με το όνομα Καπετάν Ακρίτας. Πολλοί που συγκροτούσαν τα σώματα Μακεδονομάχων είχαν στρατολογηθεί από τον Πειραιά ακόμα και από τα καφενεία που σύχναζαν. Η προσφορά του Πειραιά σε έμψυχο προσωπικό στους Μακεδονικούς Πολέμους ήταν τεράστια
Ο Παύλος Μελάς ήταν απόφοιτος της ΣΣΕ Πειραιά του 1891. Σπανίως αναφέρεται η σχέση του Π. Μελά με τον Πειραιά από τον οποίο όχι μόνο αποφοίτησε αλλά στρατολόγησε και το μεγαλύτερο μέρος των Κρητών που έλαβαν μέρος στον Μακεδονικό Αγώνα. Μεγάλο μέρος των Κρητών αυτών διέμενε στον Πειραιά
Έυελπις Πέτρος Σάρογλος. Απόφοιτος σχολής στον Πειραιά το 1886. Διέθεσε όλη την περιουσία του προκειμένου να ανεγερθεί το κτήριο της Στρατιωτικής Λέσχης που υπάρχει μέχρι σήμερα στην Πλατεία Ρηγίλλης
Πίνακας Καθηγητών Σχολής Ευελπίδων Πειραιά το 1839 (ευγενική χορηγία ερευνητή Δημοσθένη Μπούκη)
Τι απέγιναν οι εγκαταστάσεις αυτές;
Τα κτήρια αυτά μετά την μεταφορά της Σχολής Ευελπίδων στην Αθήνα χρησιμοποιούνται ως αποθήκες Υλικού του Στρατού από το 1901. Η "Κριθαποθήκη" γωνία Τσαμαδού και Φίλωνος μετονομάζεται σε "Στρατώνα Πεζικού". Το Φρουραρχείο μεταφέρεται στην οδό Νοταρά. Τμηματικά η τεράστια αυτή έκταση διαλύεται. Ότι απέμεινε καταστράφηκε ολοσχερώς από τους βομβαρδισμούς του Πειραιά τόσο του 1941 από την Γερμανική Αεροπορία όσο και του 1944 από την συμμαχική. Δυστυχώς μέχρι τότε ουδείς είχε μεριμνήσει να προβεί στην φωτογράφηση των εγκαταστάσεων ή μέρος αυτών με αποτέλεσμα να μην μείνει ούτε μια φωτογραφία σε εμας σήμερα (τουλάχιστον δημόσια καταχωρημένη σε αρχείο)
Η σημερινή Δημοτική αρχή γκρέμισε την περίφραξη του χώρου με σκοπό την απελεύθερωση του χώρου προς όφελος των Δημοτών.
Δυστυχώς αυτό που αποκαλούν σήμερα "οικόπεδο ΙΚΑ" είναι από τους πλεον ιστορικότερους χώρους στον Πειραιά και πληροφορίες αναφέρουν πως θα γίνει γκαράζ. Δεν πρέπει να υπάρχει μέσα στην πόλη του Πειραιά άλλος χώρος που να είναι ταυτισμένος ιστορικά με τις προσωπικότητες και την ιστορία της Ελλάδας από την απελευθέρωσή της μέχρι σήμερα.
Μετά από παράσταση στον Δήμαρχο Πειραιώς, αποστολή σχετικών μηνυμάτων καθώς και του ιστορικού της Σχολής σε έγγραφο Υπόμνημα, έγινε μετά την πάροδο εννιά μηνών η τοποθέτηση της ενημερωτικής πινακίδας με το ιστορικό του οικοπέδου. Ευχαριστημένοι ως προς το αποτέλεσμα, δυσαρεστημένοι όμως με το γεγονός ότι η ιστορία που αναγράφει η πινακίδα είναι λανθασμένη το δε υπόμνημα που παραδόθηκε, φαίνεται ότι ουδέποτε χρησιμοποιήθηκε....
Του Στέφανου Μίλεση
Σύντομο Ιστορικό Σχολής:
Η Σχολή Ευελπίδων από την σύστασή της από τον Ιωάννη Καποδίστρια, τον Ιούλιο του 1828 μέχρι και το 1834 στεγάστηκε στο Ναύπλιο σε οίκημα που σήμερα έχει μετασκευαστεί σε Πολεμικό Μουσείο της Πόλης.
Σχολή Ευελπίδων Ναυπλίου
Από το 1834 έως το 1837 στεγάστηκε στο Κτήριο του Ορφανοτροφείου της Αίγινας.
Σχολή Ευελπίδων Αιγίνης
Από το 1837 έως το 1894 η Σχολή Ευελπίδων αποκτά για πρώτη φορά καθαρά δικές της εγκαταστάσεις στην πόλη του Πειραιά.
Σχολή Ευελπίδων Πειραιά
Εκτός από ένα σύντομο διάστημα της Γαλλικής κατοχής του Πειραιά (1854-1857) που η Σχολή στεγάστηκε προσωρινά στο Μέγαρο της Δουκίσσης της Πλακεντίας στην Πεντέλη, για τον λόγο ότι οι Γάλλοι επιτάσσουν τις εγκαταστάσεις για να στεγάσουν το Α΄ Γαλλλικό Σύνταγμα.
Από τις 10 Σεπτεμβρίου του 1894 έως το 1982 η Σ.Σ.Ε. λειτούργησε στις εγκαταστάσεις του Πεδίου του Άρεως στην Αθήνα, ενώ από το 1982 έως και σήμερα βρίσκεται στην Βάρη.
Σχολή Ευελπίδων Αθηνών
Η Ευελπίδων λειτούργησε στον Πειραιά για 57 χρόνια συνεχώς. Παρόλα αυτά δεν υπάρχει τίποτα σήμερα στον Πειραιά που να την θυμίζει. Ούτε ένα μουσείο, εκθετήριο, οίκημα, μια αναμνηστική πλάκα ή έστω μια φωτογραφία δεν απέμεινε σήμερα στην πόλη μας.
Όταν πρωτεύουσα της χώρας έγινε η Αθήνα κρίθηκε αναγκαία η μεταφορά της Σχολής στο κέντρο. Αναζητήθηκαν λοιπόν οι απαραίτητοι χώροι στέγασης. Όλα ξεκίνησαν από έναν Γάλλο κάτοικο του Πειραιά που λέγονταν Φεράλδης.
Ποιός ήταν ο Φεράλδης;
Ο Γάλλος υπήκοος Φραγκίσκος Φεράλδης (1805-1885) ζει και δραστηριοποιείται αρχικά στο Ναύπλιο και στην συνέχεια στον Πειραιά όταν πρωτεύουσα του Κράτους γίνεται η Αθήνα. Ασχολείται με τραπεζικές και ναυτιλιακές εργασίες και γιαυτό τον σκοπό φροντίζει να έρχεται σε επαφή με κυβερνητικά στελέχη για να πετυχαίνει τον σκοπό του.
Όλα ξεκινούν με έναν γάμο:
Φροντίζει να φέρει σε γάμο τον γιό του Ευγένιο με την κόρη του Λουκά Ράλλη την Αργυρώ και έτσι καταφέρνει να παρακολουθεί κάθε κυβερνητική δραστηριότητα που σχετίζεται με εμπόριο και επιχειρήσεις.
Το 1868 τον συναντάμε σαν Πρόξενο της Δανίας στον Πειραιά.
Διατηρεί πλήθος οικοπέδων και ακινήτων στην περιοχή του Πειραιά. Εμπλέκεται και στην δημιουργία του σιδηροδρόμου Πειραιώς - Αθηνών, στο φωταέριο, στην εισαγωγή στρατιωτικών εφοδίων, στην ίδρυση εταιρείας με ιστιοφόρα που ταξιδεύουν αρχικά στην Σμύρνη και στην συνέχεια στην Κωνσταντινούπολη. Κάνει προτάσεις για τα πάντα αλλά πολλά τα εγκαταλείπει πριν την ολοκλήρωσή τους. Φτάνει και στο σημείο να εκδώσει δικούς του λαχνούς (8000 λαχνοί των 50 δρχ) με έπαθλο ακίνητα και χρηματικά ποσά προκειμένου να χρηματοδοτεί τις ατέλειωτες επιχειρήσεις του. Μια από τις προτάσεις του ήταν και η αγορά της Κεντρικής Αγοράς Αθηνών.
Από την Σμύριδα Νάξου στο Υπουργείο Εμπορίου:
Έχει κατασκευάσει ακίνητα προς ενοικίαση σε έκταση που περικλείεται από τις οδούς Εθνικής Αντιστάσεως, Καραολή και Δημητρίου, Φίλωνος, Τσαμαδού (ονομασίες σημερινές) και κάνει προσφορά προς το δημόσιο με ιδιόχειρη αναφορά στην οποία αναφέρει ότι μπορούν να φιλοξενήσουν υψηλές προσωπικότητες ή να στεγάσουν πολλές οικογένειες να διαιρεθούν σε μικρές κατοικίες.
Μετά βλέποντας ότι δεν υπάρχει ανταπόκριση θέλει να αποκτήσει άδεια εξαγωγής Σμύριγδας από τη Νάξο και προσεγγίζει από κοντά τον Όθωνα για ανταλλαγή της έκτασης αυτής με την άδεια την οποία θέλει "κατ΄ αποκλειστικότητα".
Στις 20 Νοεμβρίου του 1835 αλλάζει την αναφορά του και πριν ακόμα ολοκληρώσει το συγκρότημα αυτό προτείνει στον Όθωνα να του δώσει άδεια να φτιάξει εκεί βιοτεχνία βαμβακερών υφασμάτων. Αργότερα αλλάζει εκ νέου γνώμη και προτείνει να στεγαστεί στο κτήριο που σχεδόν έχει τελειώσει το Υπουργείο Εμπορίου ή κάποια άλλη δημόσια υπηρεσία. Η τελευταία αυτή πρόταση γίνεται στις 10 Οκτωβρίου του 1835.
Αγοραστής αντί για το Υπουργείου Εμπορίου το Στρατιωτικών:
Τελικά αντί για Υπουργείο Εμπορίου το συγκρότημα αυτό αγοράζεται από το Υπουργείο Στρατιωτικών. Η απαίτηση του Φεράλδη έφτανε στο ποσό των 312.240 δραχμών. Το υπουργείο Στρατιωτικών θεωρεί την απαίτηση του Φεράλδη παράλογη και μέχρι το 1837 οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται. Το Ιανουάριο του 1837 ο ίδιος ο Φεράλδης κατεβάζει το ποσό στις 220.000 δραχμές και τελικά φτάνει να το πωλήσει αντί 120.000 δραχμών.
Λάθος πληροφορία ότι η Σχολή στεγάζονταν σε προσφορά του Φεράλδη:
Το Υπουργείο Στρατιωτικών κρίνει ότι η συνολική έκταση με τα ακίνητα (9 στον αριθμό, 1 τριόροφο, 1 διόροφο και 7 μονόροφα) είναι κατάλληλα για να στεγάσουν την Σχολή Ευελπίδων.
Έτσι ένα λάθος έρευνας διαιωνίζεται μέχρι σήμερα που θεωρεί ότι η Σχολή Ευελπίδων Πειραιά στεγάζονταν στην οικία Φεράλδη. Ούτε οικία ποτέ υπήρξε του Φεράλδη κάποιο από τα συγκεκριμένα ακίνητα (η οικία του Φεράλδη -μετέπειτα Παπαγεωργακοπούλου- βρίσκονταν στην γωνία Βασ. Γεωργίου Α΄ και Κολοκοτρώνη), ούτε η στέγαση της Σχολής οφείλονταν σε προσφορά του. Το Κράτος αγόρασε την έκταση με τις κτηριακές εγκαταστάσεις εντός αυτού.
Περιγραφή των εγκαταστάσεων:
Τα ακίνητα όλα ήταν λιθόκτιστα (2 μεγάλα στον αριθμό και 7 μικρά μονόροφα) και έκαστο διαφορετικού ύψους.
Το ένα ήταν διόροφο με αίθουσα υποδοχής, δωμάτια και διέθετε δύο δεξαμενές στο ισόγειο. Αυτό το διώροφο έβλεπε προς την οδό Μιαούλη (σημερινή Εθν. Αντιστάσεως) (επόμενες 2 εικόνες)
Το γνωστό σχέδιο ενός σπουδαστή της Ευελπίδων που κυκλοφορεί ευρέως στο διαδίκτυο λίγο προσεγγίζει την πραγματικότητα. Ο σπουδαστής σκιτσάρισε ουσιαστικά το Διοικητήριο που έβλεπε στην οδό Μιαούλη (σημερινή Εθνικής Αντιστάσεως). Ο Σπουδαστής προτίμησε να απεικονίσει το συγκεκριμένο ακίνητο γιατί αυτό γνώριζε ο κόσμος σαν Σχολή αφού έβλεπε επί της εμπορικής οδού Μιαούλη. Η κυρίως Σχολή έβλεπε προς την οδό Φίλωνος έναντι του Παλαιού Ταχυδρομείου.
Το Διοικητήριο επί της οδού Μιαούλη (σημερινή Εθνικής Αντιστάσεως). Μπορείτε να συγκρίνεται το αρχιτεκτονικό σχέδιο με το σκίτσο του Σπουδαστή για να καταλάβετε την απλοϊκότητα του σκίτσου
Το άλλο ήταν τριώροφο, που ήταν και το κυρίως κτήριο της Σχολής, οι γραμματείες, οι αίθουσες διδασκαλίας, αποθήκη υλικού σπουδών, γραφεία Καθηγητών, βιβλιοθήκη. Δημιουργούσε μια στοά μέσω της οποίας πήγαινες στην πίσω αυλή. Στο 3ο όροφο αυτού του κτηρίου λειτουργεί αναρρωτήριο με 4 δωμάτια και χώρος κρατητηρίου. Στον 3ο όροφο επίσης λειτουργούσε και Μουσείο Φυσικής που βρίσκονταν ανάμεσα στα διδακτήρια των ευέλπιδων.(ακολουθεί εικόνα του τριώροφου)
Το κτήριο επί της Φίλωνος δημιούργημα του γνωστού Δανού αρχιτέκτονα Θεόφιλου Χάνσεν. Αν το κοιτούσες από την Φίλωνος (πίσω από την Αγία Τριάδα) μπορούσες να δεις μόνο ένα τριώροφο οίκημα (το αριστερό του τμήμα όπως το βλέπετε) χωρίς να διακρίνεις το υπόλοιπο κτήριο
Από το αναρρωτήριο της Σχολής (Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ 1870)
Πολλά από τα μονόροφα οικήματα (7 στον αριθμό) στρατωνίζουν Ευέλπιδες, ενώ άλλα χρησιμοποιούνται ως βοηθητικοί χώροι.
Το προαύλιο της Σχολής αρχικά ήταν μικρό και βρίσκονταν ανάμεσα στα δύο κτήρια (του κτηρίου που έβλεπε προς Φίλωνος (Σχολή) και αυτό που έβλεπε προς οδό Μιαούλη (Διοικητήριο)). Επειδή χρειάζονταν μεγαλύτερο προαύλιο για να εξυπηρετεί τις γυμναστικές ασκήσεις των Ευέλπιδων, το Κράτος αγοράζει το διπλανό ακριβώς οικόπεδο από τον κάτοικο Πειραιά Δαμιανό στον οποίο παραχωρείται ανάλογη έκταση σε κάποιο άλλο σημείο της πόλης. Έτσι το κυρίως προαύλιο τώρα βρίσκεται επί της οδού Φίλωνος δίπλα στο Τριώροφο και επεκτείνεται προς τα σημερινά ΕΛΤΑ.
Το κτήριο προς την οδό Φίλωνος ήταν τριώροφο και ουσιαστικά αποτελούσε την Σχολή. Το κτήριο προς την οδό Εθνικής Αντιστάσεως ήταν διόροφο και ήταν το Διοικητήριο. Ανάμεσά τους (β και γ) ήταν σειρά από μονόροφα κτήρια διαφόρων χρήσεων. Το μικρό προαύλιο που υπήρχε ανάμεσα στα δύο κτήρια δεν επαρκούσε. Γιαυτό και το προαύλιο μετατοπίστηκε προς τα δεξιά της Σχολής με ανταλλαγή έκτασης του ιδιώτη Δαμιανού έκτασης 520 τ.μ.
Τα λιθόκτηστα αυτά κτήρια αν και εντυπωσιακά ως προς την εμφάνιση είναι τόσο πρόχειρα κατασκευασμένα ώστε μόλις 20 χρόνια αργότερα το 1858 η Διοίκηση της Σχολής αναγκάζεται να καταγράψει τις επισκευές που απαιτούνται σε μια ογκωδέστατη έκθεση για τίτλο "Έκθεσις για την περιγραφή της άθλιας κατάστασης του κτηρίου".
Οι χώροι του κτηρίου μόλις που επαρκούν ώστε όταν ιερέας το 1857 ζητεί την δημιουργία Εκκλησίας εντός της σχολής, η Διοίκηση του ζητά να περιγράψει τις διαστάσεις των εικόνων και της Αγίας Τράπεζας. Τελικά η αίτηση του ιερέα δεν γίνεται αποδεκτή λόγω έλλειψης χώρου. Επισκευές και νέες δαπάνες για την συντήρησή του.
Το 1866 δημιουργείται ένα ακόμα οίκημα (μονόροφο) στην γωνία Τσαμαδού και Φίλωνος που ονομάζεται "Κριθαποθήκη και Φυλακίο αυτής". Έτσι η Σχολή ουσιαστικά πιάνει όλο το οικοδομικό τετράγωνο, αφού βλέπει πλέον Τσαμαδού. Στην θέση του θα λέγαμε ότι σήμερα βρίσκονται τα νέα κτήρια των ΕΛ.ΤΑ.
Στο διάστημα 1881 έως 1885 μετασκευάζονται και δαπανούνται μεγάλα ποσά για επισκευές εκ νέου από τον Διοικητή Σχολής Πάνο Κολοκοτρώνη (γιό του Θ. Κολοκοτρώνη).
Στις 10 Σεπτεμβρίου 1894 η Σχολή Ευελπίδων μεταφέρεται (όπως αναφέραμε) από τις εγκαταστάσεις αυτές του Πειραιά στην Αθήνα (Πεδίον Άρεως). Ήδη από το 1887 η προοπτική απομάκρυνσης της Σχολής από τον Πειραιά είναι γνωστή και με διαρκείς διαμαρτυρίες το Δημοτικό Συμβούλιο του Πειραιά εκδίδει ανακοινώσεις "συνήλθαμε ένεκαν της διαδόσεως και εαν τοιαύτη ιδέα πραγματοποιηθεί θα επιφέρει το τελευταίο τραύμα εις την πόλιν....". Ωστόσο αν κι η Σχολή το 1889 ζητά από τον Δήμο παραχώρηση κι άλλου οικοπέδου στο οποίο θα ασκούνται οι μαθητές στις εφαρμογές της Οχυρωτικής (με την Αναφορά 1422.905/1889) ο Δήμος αποφεύγει την εξεύρεση λύσης και αποστέλλει την αναφορά στον Νομάρχη. Μέχρι τότε τα μαθήματα Οχυρωτικής γίνονταν εντός του νεκροταθείου των Οθωμανών στην θέση περιβόλια στην Κοκκινιά. (σημερινό Μουσουλμανικό Νεκροταφείο)
Φάκελος αρχειοθέτησης "Στρατιωτικής Σχολής εις Πειραιά" της 8ης Ιουλίου 1836 στοιχείων μαθητών (Γενικά Αρχεία του Κράτους)
Αίτηση Καθηγητή Σχολής Ιερομόναχου Θεοδώρητου Κτενά την 9η Φεβρουαρίου 1838 δια την αποστολή Διπλώματος. Σημειώνει ότι υπήρξε ο ιερέας της Σχολής Ευελπίδων το διάστημα που αυτή στεγάζονταν στην Αίγινα. Διετέλεσε και εφημέριος του Αγίου Σπυρίδωνα Πειραιά. Το ονομά του βρίσκεται και στους πρώτους αγοραστές γης στον Πειραιά (Γενικά Αρχεία του Κράτους)
Αίτηση Άδειας νυμφεύσεως του 1860 "Παρακαλώ την σεβαστή Διοίκηση της Σχολής να ενεγήσει τα περαιτέρω όπως μου επετραπεί να συνέλθω εις νόμιμον γάμον...." (Γενικά Αρχεία του Κράτους)
Δίπλα στις σχολές υπήρχε το ξενοδοχείο το "Χάνι του Βώκου" χωρητικότητας 12 δωματίων που φιλοξενούσε τους συγγενείς των Δοκίμων στα επισκεπτήρια και στις τελετές ορκομωσίας. Πρέπει να πούμε ότι η εγκατάσταση της Σχολής Ευελπίδων στον Πειραιά έδωσε ώθηση στην πόλη αφού χαρακτηριστικό είναι ότι ενώ τα καφενεία και τα εστιατόρια κλείνουν στις 10 το βράδυ, εξαιρούνται εκείνα στα οποία συχνάζουν Αξιωματικοί της Σχολής ή της Φρουράς (Αναφορά 621/1854 του Φρουράρχου Πειραιά προς τον Δήμαρχο)
Φωτογραφίες από εν Πειραιεί Ευέλπιδες:
Απεικόνιση του 1885 από τον Πάνο Αραβαντινό. Έφιππος ο Διοικητής της Σχολής Πάνος Κολοκοτρώνης. Ο Αραβαντινός κληροδότησε 1300 από τα έργα του στον Δήμο Πειραιά Σε πολλά από αυτά καταγράφονται σκηνές από την ζωή των Ευέλπιδων Πειραιώς. Ο Πάνος Κολοκοτρώνης υπήρξε και ο ίδιος απόφοιτος της σχολής του Πειραιά. Αξίζει να πούμε ότι η μητέρα του (σύζυγος και χήρα του Θ. Κολοκοτρώνη με επιστολή της το 1857 προς τον Βασιλιά Όθωνα παρακαλεί να μειωθούν τα δίδακτρα του γιού της στην Σχολή Ευελπίδων δεδομένου ότι η σύνταξή της δεν επαρκούσε)
Τάξη του 1890. Ανάμεσα στους Ευέλπιδες έχουν καταγραφεί οι Μαζαράκης, Φραντζής, Μεταξάς, Βλαχάβας κ.α. Όλοι τους στην συνέχεια μεγαλούργησαν στους εθνικούς πολέμους που ακολούθησαν. Ο Έυελπις Μαζαράκης ήταν Πειραιώτης και είχε αποφοιτήσει από το Α΄ Γυμνάσιο Πειραιά (σημερινή Ιωνίδειος) (Πρώτος αριστερά όρθιος)
Ο Έυελπις και Πειραιώτης Μαζαράκης Κωνσταντίνος απόφοιτος Ιωνιδείου γυμνασίου και ΣΣΕ Πειραιά. Το 1905 συγκρότησε σώμα Μακεδονομάχων και έδρασε μυστικά με το όνομα Καπετάν Ακρίτας. Πολλοί που συγκροτούσαν τα σώματα Μακεδονομάχων είχαν στρατολογηθεί από τον Πειραιά ακόμα και από τα καφενεία που σύχναζαν. Η προσφορά του Πειραιά σε έμψυχο προσωπικό στους Μακεδονικούς Πολέμους ήταν τεράστια
Ο Παύλος Μελάς ήταν απόφοιτος της ΣΣΕ Πειραιά του 1891. Σπανίως αναφέρεται η σχέση του Π. Μελά με τον Πειραιά από τον οποίο όχι μόνο αποφοίτησε αλλά στρατολόγησε και το μεγαλύτερο μέρος των Κρητών που έλαβαν μέρος στον Μακεδονικό Αγώνα. Μεγάλο μέρος των Κρητών αυτών διέμενε στον Πειραιά
Έυελπις Πέτρος Σάρογλος. Απόφοιτος σχολής στον Πειραιά το 1886. Διέθεσε όλη την περιουσία του προκειμένου να ανεγερθεί το κτήριο της Στρατιωτικής Λέσχης που υπάρχει μέχρι σήμερα στην Πλατεία Ρηγίλλης
Πίνακας Καθηγητών Σχολής Ευελπίδων Πειραιά το 1839 (ευγενική χορηγία ερευνητή Δημοσθένη Μπούκη)
Τι απέγιναν οι εγκαταστάσεις αυτές;
Τα κτήρια αυτά μετά την μεταφορά της Σχολής Ευελπίδων στην Αθήνα χρησιμοποιούνται ως αποθήκες Υλικού του Στρατού από το 1901. Η "Κριθαποθήκη" γωνία Τσαμαδού και Φίλωνος μετονομάζεται σε "Στρατώνα Πεζικού". Το Φρουραρχείο μεταφέρεται στην οδό Νοταρά. Τμηματικά η τεράστια αυτή έκταση διαλύεται. Ότι απέμεινε καταστράφηκε ολοσχερώς από τους βομβαρδισμούς του Πειραιά τόσο του 1941 από την Γερμανική Αεροπορία όσο και του 1944 από την συμμαχική. Δυστυχώς μέχρι τότε ουδείς είχε μεριμνήσει να προβεί στην φωτογράφηση των εγκαταστάσεων ή μέρος αυτών με αποτέλεσμα να μην μείνει ούτε μια φωτογραφία σε εμας σήμερα (τουλάχιστον δημόσια καταχωρημένη σε αρχείο)
Η σημερινή Δημοτική αρχή γκρέμισε την περίφραξη του χώρου με σκοπό την απελεύθερωση του χώρου προς όφελος των Δημοτών.
Δυστυχώς αυτό που αποκαλούν σήμερα "οικόπεδο ΙΚΑ" είναι από τους πλεον ιστορικότερους χώρους στον Πειραιά και πληροφορίες αναφέρουν πως θα γίνει γκαράζ. Δεν πρέπει να υπάρχει μέσα στην πόλη του Πειραιά άλλος χώρος που να είναι ταυτισμένος ιστορικά με τις προσωπικότητες και την ιστορία της Ελλάδας από την απελευθέρωσή της μέχρι σήμερα.
Μετά από παράσταση στον Δήμαρχο Πειραιώς, αποστολή σχετικών μηνυμάτων καθώς και του ιστορικού της Σχολής σε έγγραφο Υπόμνημα, έγινε μετά την πάροδο εννιά μηνών η τοποθέτηση της ενημερωτικής πινακίδας με το ιστορικό του οικοπέδου. Ευχαριστημένοι ως προς το αποτέλεσμα, δυσαρεστημένοι όμως με το γεγονός ότι η ιστορία που αναγράφει η πινακίδα είναι λανθασμένη το δε υπόμνημα που παραδόθηκε, φαίνεται ότι ουδέποτε χρησιμοποιήθηκε....
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου