1ο Δημ. Σχολείο Πόλεως Καρπάθου «Ποτίδαιον» και ως έμβλημά του έχει τα Δελφίνια.
Τα Πηγάδια μας, γύρω στα 1886 ήταν ένας ασήμαντος οικισμός. Σύμφωνα με τον Εμμ. Μανωλάκη, την περίοδο αυτή τα σπίτια δεν ήταν παραπάνω από τέσσερα κι αυτά αποθήκες που χρησίμευαν για την εισαγωγή κι εξαγωγή των διαφόρων πραγμάτων και επιβατών του νησιού και μέσα σε δέκα χρόνια όπως μαρτυρεί ο ίδιος, ο οικισμός αριθμούσε «εκατό οικήματα και μαγαζιά κομψά και στερεά που όλο και πλήθαιναν χάριν του συνοικιζομένου νέου Ποτιδαίου». Νέα σπίτια χτίζονταν για να εγκατασταθούν νεοφερμένοι από Κάσο, Κρήτη και άλλα νησιά και να βρουν εργασία στο λιμάνι.
Έτσι είχαν τα πράγματα, ώσπου ο τότε υποδιοικητής, «Καϊμακάμης», του νησιού, Αρμένιος Οχανές Φερίτ εφέντης, με ενέργειές του κατόρθωσε να μεταφερθεί η έδρα της Διοίκησης του νησιού από το μεσογειακό Απέρι στο λιμάνι των Πηγαδίων και το 1892 εγκαταστάθηκαν επίσημα οι αρχές του νησιού στα Πηγάδια, αφού έκτισαν για το σκοπό αυτό ιδιαίτερο κυβερνητικό κτίριο, «το Κονάκι», όπου στεγάστηκαν η Διοίκηση, η Αστυνομία και άλλες αρχές. Από τότε ο μικρός συνοικισμός άρχισε να αυξάνεται ραγδαία, γιατί κατέβηκαν κι εγκαταστάθηκαν μόνιμα εκεί και διάφοροι δημότες από Απέρι, Βολάδα, Όθος και Μενετές.
Αρχική Σελίδα
Πότε όμως στα Πηγάδια λειτούργησε το πρώτο Σχολείο; Ποιος ήταν ο πρώτος Δάσκαλος; Την απάντηση μας τη δίνει ο Μιχαήλ Γ. Μιχαηλίδης Νουάρος. Σαν πρώτος δάσκαλος Πηγαδίων (1897) αναφέρεται ο Ιωακείμ Ιερομόναχος, άγνωστης καταγωγής και αργότερα ο Μιχαήλ Μανωλακάκης (κατόπιν ιερέας) 1904 1906 , γιος πρωτότοκος του αοίδιμου Εμμ. Μανωλακάκη. Σύμφωνα με μαρτυρίες δίδαξαν στα Πηγάδια ως το 1908 πολλοί ιερωμένοι από Όλυμπο, Μενετές, Κρήτη και Κάσο.
Επειδή δεν υπήρχαν διδακτήρια την περίοδο αυτή, χρησιμοποιούσαν σαν τέτοια, διάφορα ιδιωτικά σπίτια και παρεκκλήσια. Σαν πρώτο διδακτήριο φέρεται το οίκημα της Βαγγελούλας Χατζηπαναγιώτου. Δεύτερο διδακτήριο, το σπίτι του Γεωργίου Λαμπρίδη και τρίτο σχολείο το παρεκκλήσι έξω από τον Ιερό Ναό της Ευαγγελίστριας Πηγαδίων, εκεί που αργότερα κτίστηκε ο γυναικωνίτης. Το παρεκκλήσι αυτό το έλεγαν «Κούφη».
Από το «Κελί της Εκκλησίας», θυμόταν ο Μανόλης Ν. Λάμπρος στη Νέα Υόρκη, όταν στις 10 Μαρτίου 1945 προσπαθώντας, σα γραμματέας της επιτροπής Εράνου για την οικοδόμηση Σχολικού Κτιρίου στα Πηγάδια, να πείσει τους παρευρισκομένους να συνεισφέρουν, έλεγε: «Δεν ξεχνώ τα σχολικά μου χρόνια, που ως σχολικό κτίριο είχαν ένα μικρό σπιτάκι δίπλα από την εκκλησία, με μια μικρή πόρτα δίχως τζάμια και με ένα παράθυρο . Όταν έβρεχε, εγέμιζαν νερά από το δώμα και από την αυλή και όταν έκανε κρύο, εζαρώναμε σαν τα σκυλάκια. Όταν ήταν ζέστη, υποφέραμε από ασφυξία, διότι ο δάσκαλος είχε πάντοτε την πόρτα κλειστή, φοβούμενος μην του φύγουμε, όταν μας έδερνε». Οι τιμωρίες για τους άτακτους ή αμελείς μαθητές ήταν ποικίλες.
Επικρατέστερος ήταν ο ραβδισμός με βέργα. «Τα σχολεία έδιδαν διδασκαλίαν πολλά πτωχήν, συνοδευομένην με ραβδισμόν πλουσιοπάροχον». ’λλες τιμωρίες ήταν το τράβηγμα των αυτιών, οι σφεντυλιές στα μάγουλα. Σπανιότερα, ήταν το γονάτισμα, η ορθοστασία στο ένα πόδι, η νηστεία κ.ά. Το σχολείο, γράφει ο καθηγητής Νουάρος, σε όλο τον ελληνικό χώρο, ήταν πραγματική κόλαση «Ο μη δαρείς ου παιδεύεται». Ήταν το αξίωμα των δασκάλων, αλλά και των γονιών που ήθελαν να γραμματίσουν τα τέκνα τους, «με το ξύλο που βγήκε από τον Παράδεισο». Χρηματικοί μισθοί των δασκάλων δεν υπήρχαν στην αρχή, γι' αυτό κάθε Δευτέρα, οι μαθητές έφερναν στο δάσκαλο ένα ψωμί, «το δευτεριάτικο» και όταν του περίσσευε, το πουλούσε σε αυτούς που το είχαν ανάγκη. Αργότερα πληρωνόταν με γρόσια. Την περίοδο 1909 1938, διδάσκουν στα σχολεία όχι πια ιερωμένοι, αλλά διπλωματούχοι Διδασκαλείων και απόφοιτοι Γυμνασίων. Δημιουργούνται αρχεία και μπαίνουν οι βάσεις του σύγχρονου σχολείου. Εφαρμόζεται για πρώτη φορά Ωρολόγιο και Αναλυτικό Πρόγραμμα, Μαθητολόγιο, Βιβλίο Ύλης κ.λ.π.
Σαν Διδακτήριο, συνεχίζει να χρησιμοποιείται το παρεκκλήσιο της Ευαγγελίστριας «η Κούφη». Αργότερα και μέχρι το σχολικό έτος 1933 1934, νοικιαζόταν το οίκημα του Ηλία Σκούλου (πλάι στην Ειρήνη Ορφανού) κι όποτε το σχολείο προβιβαζόταν, νοικιαζόταν και το οίκημα του Μηνά Μπρά, απέναντι από το οίκημα του Σκούλου. Από το 1934 1942, λειτουργεί ως σχολείο το νοικιασμένο οίκημα του Αλέξη Μανωλάκη με δύο αίθουσες. Οι πόροι για τη συντήρηση του διδακτηρίου και διδακτικού προσωπικού ήταν οι εισφορές των μαθητών (τα δίδακτρα δηλαδή), οι ποιμενικοί φόροι, οι εισφορές των ναών και διάφορες δωρεές. Οι πρώτοι ευεργέτες του σχολείου παρουσιάζονται το 1916, οι οποίοι είναι οι αείμνηστοι σύζυγοι Ιωάννης και Ρηγοπούλα Παπαδάκη, το γένος Φιλιππίδη, οι οποίοι δώρισαν οικόπεδο έκτασης 900 τ.μ. για την ανέγερση διδακτηρίου.
Το έτος 1928 η Ζωή Περουλή, το γένος Κοντού, δώρισε αγρόκτημα, στη θέση «Φωκά Σπήλαιο», έκτασης 10.100 τ.μ. στη θέση ’γιος Πέτρος των Πηγαδίων.
Η περίοδος αυτή σταματά το 1938, σχολικό έτος που οι Ιταλοί απαγόρευσαν τη διδασκαλία των ελληνικών μαθημάτων. Τα αρχεία της περιόδου αυτής, καταστράφηκαν αργότερα από τους Ιταλούς και Γερμανούς, όμως οι μαρτυρίες δασκάλων που δίδαξαν, βοήθησαν να μην υπάρξει κενό. Ο Γεώργιος Γεωργίου, γράφει συγκεκριμένα: «Είναι η εποχή σκότους και εξόντωσης της ελληνικής παιδείας. Ο διορισμός του απαίσιου φασίστα Ντεβέκι, ως γενικού Διοικητή Δωδ/νήσου, επιφέρει βαρύτατα πλήγματα στη Θρησκεία και τη Γλώσσα. Πολλοί και νέοι δάσκαλοι παύονται και εξορίζονται και άλλοι αντικαθίστανται από Ιταλούς διδασκάλους. Τα βιβλία τα ελληνικά, απαγορεύονται και καθιερώνεται επίσημη γλώσσα η ιταλική.
Το 1943 1944, οι Γερμανοί κατακτητές, επέτρεψαν τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, και το διορισμό Δωδεκανήσιων δασκάλων. Σχολείο όμως στα Πηγάδια δε λειτουργούσε, γιατί οι κάτοικοι του σκορπίστηκαν στα κοντινά χωριά για στρατιωτικούς λόγους, με διαταγή των Γερμανών. Σύμφωνα με μαρτυρίες πρόσφατες του Παναγιώτη Σκευοφύλακα, το 1944 1945 , σχολείο λειτουργεί και πάλι στο γυναικωνίτη της Ευαγγελίστριας και στου Μπρα το οίκημα. Το 1946 χρησιμοποιείται ως διδακτήριο το «Κονάκι».
Ο Μιχαήλ Μοσχονάς, στην εργασία του, μας πληροφορεί ότι το κτίριο ήταν διώροφο, αλλά ο σεισμός του 1926 κατέστρεψε το δεύτερο όροφο. Οι Ιταλοί, το 1912 το χρησιμοποίησαν σα στρατώνα και φυλακές και στη συνέχεια οι ’γγλοι, αποθήκες τροφίμων. Το 1946, το παρέδωσαν στο Δήμο Πηγαδίων, με ρητή εντολή να το χρησιμοποιήσουν για εκπαιδευτικές ανάγκες. Η Επιτροπή Ανέγερσης Διδακτηρίου, έκανε πολλές δαπάνες και μεταρρυθμίσεις, αλλά ο χώρος δεν κάλυπτε και πάλι τις ανάγκες και η ανέγερση νέου διδακτηρίου ήταν επιτακτική.
Για το νέο διδακτήριο, δημιουργήθηκε Επιτροπή Ανέγερσης Διδακτηρίου Πηγαδίων στη Νέα Υόρκη, μετά την απελευθέρωση στις 5 Ιουνίου 1945, με πρόεδρο τον Κυριάκο Καραξή, γενικό γραμματέα το Μανόλη Ν. Λάμπρου, ταμεία τον Ιωάννη Δρακομανώλη και συμβούλους τους, Ματθαίο Δρακομανώλη, Πολυχρόνη Παπαδάκη, Γεώργιο Φουντή και Νίκο Μπρουσιανό.
Η επιτροπή συγκέντρωσε το ποσό των 5.000 δολαρίων, εξ αυτών τα 1.880 δολάρια διατέθηκαν για να αγοραστεί το υπόλοιπο οικόπεδο στη θέση «Φωκά Σπήλαιο», στην οποία για τον ίδιο σκοπό δωρίθηκαν οικόπεδα από τις κυρίες: Φωτεινή Ηλία Μακρή 300 τ.μ., Καλλιόπη Παναγιώτου 150 τ.μ. και Μαριγώ Μελισσινού 140 τ.μ. Έτσι σε χώρο 3.140 τ.μ. θεμελιώθηκε το 1958 το πολυπόθητο νέο διδακτήριο, από το Υπουργείο Παιδείας με τις ακούραστες ενέργειες της Σχολικής Εφορίας και τη βοήθεια των Καρπαθίων.
Από τα αρχεία του Δήμου Πηγαδίων, φαίνεται ότι το 1944 1945, το σχολείο λειτουργούσε ως τριτάξιο με δασκάλους, το Βασίλειο Οικονομίδη, Μαρία Παραγιού - Μακρή και Φωτεινή Πιτά και 144 μαθητές. Το έτος αυτό, ο Μιχαήλ Μοσχονάς, το ονομάζει έτος διαβαθμίσεων, κατατάξεων και προετοιμασίας μαθητών, που είχαν διδαχτεί κατ' οίκον κι έπρεπε να συστηματοποιήσουν τις γνώσεις τους και ανάλογα να καταταχτούν κι έτσι να έχει το σχολείο όλες τις τάξεις. Από το 1944 1945 που λειτούργησε ως τριτάξιο, και μετά παρέλευση 20 χρόνων, το σχολείο προάγεται σε 6/θέσιο, λόγω του μεγάλου αριθμού μαθητών, 226.
Μεγάλη ανοδική πορεία μαθητών, όπως αναφέρει σε εργασία της η Ειρήνη Χριστοδούλου - Λάμπρου, παρουσιάζεται το 1956 1966, σύνολο μαθητών 248. Οι αίθουσες του σχολείου στο «Κονάκι», λίγες και μικρές. Η ενοικίαση αιθουσών στη γειτονιά του σχολείου, ικανοποιεί προσωρινά το μεγάλο αυτό πρόβλημα. Το σχολικό έτος 1967 1968, είναι το έτος μεταφοράς του σχολείου από το παλιό Κυβερνείο, «Κονάκι», στο καινούριο διδακτήριο που οικοδομήθηκε στη θέση «Φωκά Σπήλαιο», σημερινό Νεοχώρι, με κρατική επιχορήγηση και βοήθεια του συλλόγου Ποσειδών Αμερικής και ιδιωτών Καρπαθίων. Όνειρο, ενός περίπου αιώνα, γίνεται πραγματικότητα. Στο καινούριο διδακτήριο, το σχολείο συνεχίζει να λειτουργεί ως 6/θέσιο, μέχρι το σχολικό έτος 1977 1978, οπότε και προάγεται σε 7/θέσιο. Μετά από 12 χρόνια, δηλαδή το σχολικό έτος 1990 1991, προάγεται σε 8/θέσιο και τέλος το 1994 1995, προάγεται σε 10/θέσιο. Λόγω όμως της μεγάλης αύξησης των μαθητών, την περίοδο αυτή, το σχολείο λειτουργεί με περισσότερους εκπαιδευτικούς, απ΄ όσους υπαγορεύει η οργανικότητά του. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το 1993 1994, ο αριθμός των μαθητών ήταν 230. Για το λόγω αυτό οι δυσκολίες στέγασης, γίνονται όλο και περισσότερες. Το κτιριακό πρόβλημα, λύνεται για δεύτερη φορά με την ίδρυση του 2ου Δημ. Σχολείου στην Πόλη Καρπάθου. Έτσι δημιούργησαν 2ο 6/θέσιο Δημ. Σχολείο, με αριθμό μαθητών, το κάθε ένα σχολείο από 113.
Ο Σύλλογος Διδασκόντων του Σχολείου, στηριζόμενος σε σχετικό Π.Δ., απευθύνει αίτημα στο Υπουργείο Παιδείας, για να δοθεί η προσωνυμία «Ποτίδαιον», στο 1ο Δημ. Σχολείο Πόλεως Καρπάθου.
Το αίτημα αιτιολογήθηκε αφ' ενός με τη δημιουργία του 2ου Δημ. Σχολείου και αφ' ετέρου για τους ιστορικούς λόγους που αναφέρει στο σύγγραμμά του ο αείμνηστος πανεπιστημιακός Εμμ. Πρωτοψάλτης. « Τετράπολις ονομάζεται η Κάρπαθος υπό αρχαίου γεωγράφου. Και μολονότι τινές εξ αυτών χαρακτηρίζουν την νήσον μας ως Τρίπολιν, εν τούτοις εξ αρχαίων επιγραφών αποδεικνύεται σαφώς ότι τέσσερις υπήρξαν αι κύριαι πόλεις της αρχαίας Καρπάθου. Ήσαν δε αύται: α) η Νίσυρος, β) η Βρυκούς, γ) η Αρκέσια και δ) το Ποτίδαιον ή Ποσείδιον, έχουσαι μεταξύ των πλήρη εσωτερική ανεξαρτησία.
ΠΟΤΙΔΑΙΟΝ ή ΠΟΣΕΙΔΙΟΝ: Έκειτο παρά την σημερινήν κώμην των Πηγαδίων και εξετείνετο εις την πεδιάδαν κατά μήκος του ομωνύμου λιμένος. Η Ακρόπολις του Ποσειδίου ευρίσκετο επί του αποκρήμνου ακρωτηρίου, το οποίον περικλείει τον όρμον των Πηγαδίων εξ ανατολών. Το όνομα της πόλεως διατηρείται παρεφθαρμένον μέχρι σήμερον ως Ποσεί και αντιστοιχεί προς την πεδιάδα την κειμένην κατά μήκος του λιμένος Πηγαδίων. Εις την πόλιν Ποτίδαιον υπήρχε λαμπρός ναός της Αθηνάς, την οποίαν μετά του Ποσειδώνος ελάτρευον κατ' εξοχήν οι Καρπάθιοι. Η πόλις αύτη φαίνεται να ήτο σημαντική, αν κρίνη τις εκ των νομισμάτων, τα οποία εκόπησαν εν αυτή και των οποίων δείγματα εσώθησαν μέχρις ημών ».
Το αίτημα του Συλλόγου Διδασκόντων εγκρίθηκε με την υπουργική απόφαση Δ4/471 που εκδόθηκε το 2001. Έκτοτε το σχολείο ονομάζεται 1ο Δημ. Σχολείο Πόλεως Καρπάθου «Ποτίδαιον» και ως έμβλημά του έχει τα Δελφίνια.
Τα Πηγάδια μας, γύρω στα 1886 ήταν ένας ασήμαντος οικισμός. Σύμφωνα με τον Εμμ. Μανωλάκη, την περίοδο αυτή τα σπίτια δεν ήταν παραπάνω από τέσσερα κι αυτά αποθήκες που χρησίμευαν για την εισαγωγή κι εξαγωγή των διαφόρων πραγμάτων και επιβατών του νησιού και μέσα σε δέκα χρόνια όπως μαρτυρεί ο ίδιος, ο οικισμός αριθμούσε «εκατό οικήματα και μαγαζιά κομψά και στερεά που όλο και πλήθαιναν χάριν του συνοικιζομένου νέου Ποτιδαίου». Νέα σπίτια χτίζονταν για να εγκατασταθούν νεοφερμένοι από Κάσο, Κρήτη και άλλα νησιά και να βρουν εργασία στο λιμάνι.
Έτσι είχαν τα πράγματα, ώσπου ο τότε υποδιοικητής, «Καϊμακάμης», του νησιού, Αρμένιος Οχανές Φερίτ εφέντης, με ενέργειές του κατόρθωσε να μεταφερθεί η έδρα της Διοίκησης του νησιού από το μεσογειακό Απέρι στο λιμάνι των Πηγαδίων και το 1892 εγκαταστάθηκαν επίσημα οι αρχές του νησιού στα Πηγάδια, αφού έκτισαν για το σκοπό αυτό ιδιαίτερο κυβερνητικό κτίριο, «το Κονάκι», όπου στεγάστηκαν η Διοίκηση, η Αστυνομία και άλλες αρχές. Από τότε ο μικρός συνοικισμός άρχισε να αυξάνεται ραγδαία, γιατί κατέβηκαν κι εγκαταστάθηκαν μόνιμα εκεί και διάφοροι δημότες από Απέρι, Βολάδα, Όθος και Μενετές.
Αρχική Σελίδα
Πότε όμως στα Πηγάδια λειτούργησε το πρώτο Σχολείο; Ποιος ήταν ο πρώτος Δάσκαλος; Την απάντηση μας τη δίνει ο Μιχαήλ Γ. Μιχαηλίδης Νουάρος. Σαν πρώτος δάσκαλος Πηγαδίων (1897) αναφέρεται ο Ιωακείμ Ιερομόναχος, άγνωστης καταγωγής και αργότερα ο Μιχαήλ Μανωλακάκης (κατόπιν ιερέας) 1904 1906 , γιος πρωτότοκος του αοίδιμου Εμμ. Μανωλακάκη. Σύμφωνα με μαρτυρίες δίδαξαν στα Πηγάδια ως το 1908 πολλοί ιερωμένοι από Όλυμπο, Μενετές, Κρήτη και Κάσο.
Επειδή δεν υπήρχαν διδακτήρια την περίοδο αυτή, χρησιμοποιούσαν σαν τέτοια, διάφορα ιδιωτικά σπίτια και παρεκκλήσια. Σαν πρώτο διδακτήριο φέρεται το οίκημα της Βαγγελούλας Χατζηπαναγιώτου. Δεύτερο διδακτήριο, το σπίτι του Γεωργίου Λαμπρίδη και τρίτο σχολείο το παρεκκλήσι έξω από τον Ιερό Ναό της Ευαγγελίστριας Πηγαδίων, εκεί που αργότερα κτίστηκε ο γυναικωνίτης. Το παρεκκλήσι αυτό το έλεγαν «Κούφη».
Από το «Κελί της Εκκλησίας», θυμόταν ο Μανόλης Ν. Λάμπρος στη Νέα Υόρκη, όταν στις 10 Μαρτίου 1945 προσπαθώντας, σα γραμματέας της επιτροπής Εράνου για την οικοδόμηση Σχολικού Κτιρίου στα Πηγάδια, να πείσει τους παρευρισκομένους να συνεισφέρουν, έλεγε: «Δεν ξεχνώ τα σχολικά μου χρόνια, που ως σχολικό κτίριο είχαν ένα μικρό σπιτάκι δίπλα από την εκκλησία, με μια μικρή πόρτα δίχως τζάμια και με ένα παράθυρο . Όταν έβρεχε, εγέμιζαν νερά από το δώμα και από την αυλή και όταν έκανε κρύο, εζαρώναμε σαν τα σκυλάκια. Όταν ήταν ζέστη, υποφέραμε από ασφυξία, διότι ο δάσκαλος είχε πάντοτε την πόρτα κλειστή, φοβούμενος μην του φύγουμε, όταν μας έδερνε». Οι τιμωρίες για τους άτακτους ή αμελείς μαθητές ήταν ποικίλες.
Επικρατέστερος ήταν ο ραβδισμός με βέργα. «Τα σχολεία έδιδαν διδασκαλίαν πολλά πτωχήν, συνοδευομένην με ραβδισμόν πλουσιοπάροχον». ’λλες τιμωρίες ήταν το τράβηγμα των αυτιών, οι σφεντυλιές στα μάγουλα. Σπανιότερα, ήταν το γονάτισμα, η ορθοστασία στο ένα πόδι, η νηστεία κ.ά. Το σχολείο, γράφει ο καθηγητής Νουάρος, σε όλο τον ελληνικό χώρο, ήταν πραγματική κόλαση «Ο μη δαρείς ου παιδεύεται». Ήταν το αξίωμα των δασκάλων, αλλά και των γονιών που ήθελαν να γραμματίσουν τα τέκνα τους, «με το ξύλο που βγήκε από τον Παράδεισο». Χρηματικοί μισθοί των δασκάλων δεν υπήρχαν στην αρχή, γι' αυτό κάθε Δευτέρα, οι μαθητές έφερναν στο δάσκαλο ένα ψωμί, «το δευτεριάτικο» και όταν του περίσσευε, το πουλούσε σε αυτούς που το είχαν ανάγκη. Αργότερα πληρωνόταν με γρόσια. Την περίοδο 1909 1938, διδάσκουν στα σχολεία όχι πια ιερωμένοι, αλλά διπλωματούχοι Διδασκαλείων και απόφοιτοι Γυμνασίων. Δημιουργούνται αρχεία και μπαίνουν οι βάσεις του σύγχρονου σχολείου. Εφαρμόζεται για πρώτη φορά Ωρολόγιο και Αναλυτικό Πρόγραμμα, Μαθητολόγιο, Βιβλίο Ύλης κ.λ.π.
Σαν Διδακτήριο, συνεχίζει να χρησιμοποιείται το παρεκκλήσιο της Ευαγγελίστριας «η Κούφη». Αργότερα και μέχρι το σχολικό έτος 1933 1934, νοικιαζόταν το οίκημα του Ηλία Σκούλου (πλάι στην Ειρήνη Ορφανού) κι όποτε το σχολείο προβιβαζόταν, νοικιαζόταν και το οίκημα του Μηνά Μπρά, απέναντι από το οίκημα του Σκούλου. Από το 1934 1942, λειτουργεί ως σχολείο το νοικιασμένο οίκημα του Αλέξη Μανωλάκη με δύο αίθουσες. Οι πόροι για τη συντήρηση του διδακτηρίου και διδακτικού προσωπικού ήταν οι εισφορές των μαθητών (τα δίδακτρα δηλαδή), οι ποιμενικοί φόροι, οι εισφορές των ναών και διάφορες δωρεές. Οι πρώτοι ευεργέτες του σχολείου παρουσιάζονται το 1916, οι οποίοι είναι οι αείμνηστοι σύζυγοι Ιωάννης και Ρηγοπούλα Παπαδάκη, το γένος Φιλιππίδη, οι οποίοι δώρισαν οικόπεδο έκτασης 900 τ.μ. για την ανέγερση διδακτηρίου.
Το έτος 1928 η Ζωή Περουλή, το γένος Κοντού, δώρισε αγρόκτημα, στη θέση «Φωκά Σπήλαιο», έκτασης 10.100 τ.μ. στη θέση ’γιος Πέτρος των Πηγαδίων.
Η περίοδος αυτή σταματά το 1938, σχολικό έτος που οι Ιταλοί απαγόρευσαν τη διδασκαλία των ελληνικών μαθημάτων. Τα αρχεία της περιόδου αυτής, καταστράφηκαν αργότερα από τους Ιταλούς και Γερμανούς, όμως οι μαρτυρίες δασκάλων που δίδαξαν, βοήθησαν να μην υπάρξει κενό. Ο Γεώργιος Γεωργίου, γράφει συγκεκριμένα: «Είναι η εποχή σκότους και εξόντωσης της ελληνικής παιδείας. Ο διορισμός του απαίσιου φασίστα Ντεβέκι, ως γενικού Διοικητή Δωδ/νήσου, επιφέρει βαρύτατα πλήγματα στη Θρησκεία και τη Γλώσσα. Πολλοί και νέοι δάσκαλοι παύονται και εξορίζονται και άλλοι αντικαθίστανται από Ιταλούς διδασκάλους. Τα βιβλία τα ελληνικά, απαγορεύονται και καθιερώνεται επίσημη γλώσσα η ιταλική.
Το 1943 1944, οι Γερμανοί κατακτητές, επέτρεψαν τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, και το διορισμό Δωδεκανήσιων δασκάλων. Σχολείο όμως στα Πηγάδια δε λειτουργούσε, γιατί οι κάτοικοι του σκορπίστηκαν στα κοντινά χωριά για στρατιωτικούς λόγους, με διαταγή των Γερμανών. Σύμφωνα με μαρτυρίες πρόσφατες του Παναγιώτη Σκευοφύλακα, το 1944 1945 , σχολείο λειτουργεί και πάλι στο γυναικωνίτη της Ευαγγελίστριας και στου Μπρα το οίκημα. Το 1946 χρησιμοποιείται ως διδακτήριο το «Κονάκι».
Ο Μιχαήλ Μοσχονάς, στην εργασία του, μας πληροφορεί ότι το κτίριο ήταν διώροφο, αλλά ο σεισμός του 1926 κατέστρεψε το δεύτερο όροφο. Οι Ιταλοί, το 1912 το χρησιμοποίησαν σα στρατώνα και φυλακές και στη συνέχεια οι ’γγλοι, αποθήκες τροφίμων. Το 1946, το παρέδωσαν στο Δήμο Πηγαδίων, με ρητή εντολή να το χρησιμοποιήσουν για εκπαιδευτικές ανάγκες. Η Επιτροπή Ανέγερσης Διδακτηρίου, έκανε πολλές δαπάνες και μεταρρυθμίσεις, αλλά ο χώρος δεν κάλυπτε και πάλι τις ανάγκες και η ανέγερση νέου διδακτηρίου ήταν επιτακτική.
Για το νέο διδακτήριο, δημιουργήθηκε Επιτροπή Ανέγερσης Διδακτηρίου Πηγαδίων στη Νέα Υόρκη, μετά την απελευθέρωση στις 5 Ιουνίου 1945, με πρόεδρο τον Κυριάκο Καραξή, γενικό γραμματέα το Μανόλη Ν. Λάμπρου, ταμεία τον Ιωάννη Δρακομανώλη και συμβούλους τους, Ματθαίο Δρακομανώλη, Πολυχρόνη Παπαδάκη, Γεώργιο Φουντή και Νίκο Μπρουσιανό.
Η επιτροπή συγκέντρωσε το ποσό των 5.000 δολαρίων, εξ αυτών τα 1.880 δολάρια διατέθηκαν για να αγοραστεί το υπόλοιπο οικόπεδο στη θέση «Φωκά Σπήλαιο», στην οποία για τον ίδιο σκοπό δωρίθηκαν οικόπεδα από τις κυρίες: Φωτεινή Ηλία Μακρή 300 τ.μ., Καλλιόπη Παναγιώτου 150 τ.μ. και Μαριγώ Μελισσινού 140 τ.μ. Έτσι σε χώρο 3.140 τ.μ. θεμελιώθηκε το 1958 το πολυπόθητο νέο διδακτήριο, από το Υπουργείο Παιδείας με τις ακούραστες ενέργειες της Σχολικής Εφορίας και τη βοήθεια των Καρπαθίων.
Από τα αρχεία του Δήμου Πηγαδίων, φαίνεται ότι το 1944 1945, το σχολείο λειτουργούσε ως τριτάξιο με δασκάλους, το Βασίλειο Οικονομίδη, Μαρία Παραγιού - Μακρή και Φωτεινή Πιτά και 144 μαθητές. Το έτος αυτό, ο Μιχαήλ Μοσχονάς, το ονομάζει έτος διαβαθμίσεων, κατατάξεων και προετοιμασίας μαθητών, που είχαν διδαχτεί κατ' οίκον κι έπρεπε να συστηματοποιήσουν τις γνώσεις τους και ανάλογα να καταταχτούν κι έτσι να έχει το σχολείο όλες τις τάξεις. Από το 1944 1945 που λειτούργησε ως τριτάξιο, και μετά παρέλευση 20 χρόνων, το σχολείο προάγεται σε 6/θέσιο, λόγω του μεγάλου αριθμού μαθητών, 226.
Μεγάλη ανοδική πορεία μαθητών, όπως αναφέρει σε εργασία της η Ειρήνη Χριστοδούλου - Λάμπρου, παρουσιάζεται το 1956 1966, σύνολο μαθητών 248. Οι αίθουσες του σχολείου στο «Κονάκι», λίγες και μικρές. Η ενοικίαση αιθουσών στη γειτονιά του σχολείου, ικανοποιεί προσωρινά το μεγάλο αυτό πρόβλημα. Το σχολικό έτος 1967 1968, είναι το έτος μεταφοράς του σχολείου από το παλιό Κυβερνείο, «Κονάκι», στο καινούριο διδακτήριο που οικοδομήθηκε στη θέση «Φωκά Σπήλαιο», σημερινό Νεοχώρι, με κρατική επιχορήγηση και βοήθεια του συλλόγου Ποσειδών Αμερικής και ιδιωτών Καρπαθίων. Όνειρο, ενός περίπου αιώνα, γίνεται πραγματικότητα. Στο καινούριο διδακτήριο, το σχολείο συνεχίζει να λειτουργεί ως 6/θέσιο, μέχρι το σχολικό έτος 1977 1978, οπότε και προάγεται σε 7/θέσιο. Μετά από 12 χρόνια, δηλαδή το σχολικό έτος 1990 1991, προάγεται σε 8/θέσιο και τέλος το 1994 1995, προάγεται σε 10/θέσιο. Λόγω όμως της μεγάλης αύξησης των μαθητών, την περίοδο αυτή, το σχολείο λειτουργεί με περισσότερους εκπαιδευτικούς, απ΄ όσους υπαγορεύει η οργανικότητά του. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το 1993 1994, ο αριθμός των μαθητών ήταν 230. Για το λόγω αυτό οι δυσκολίες στέγασης, γίνονται όλο και περισσότερες. Το κτιριακό πρόβλημα, λύνεται για δεύτερη φορά με την ίδρυση του 2ου Δημ. Σχολείου στην Πόλη Καρπάθου. Έτσι δημιούργησαν 2ο 6/θέσιο Δημ. Σχολείο, με αριθμό μαθητών, το κάθε ένα σχολείο από 113.
Ο Σύλλογος Διδασκόντων του Σχολείου, στηριζόμενος σε σχετικό Π.Δ., απευθύνει αίτημα στο Υπουργείο Παιδείας, για να δοθεί η προσωνυμία «Ποτίδαιον», στο 1ο Δημ. Σχολείο Πόλεως Καρπάθου.
Το αίτημα αιτιολογήθηκε αφ' ενός με τη δημιουργία του 2ου Δημ. Σχολείου και αφ' ετέρου για τους ιστορικούς λόγους που αναφέρει στο σύγγραμμά του ο αείμνηστος πανεπιστημιακός Εμμ. Πρωτοψάλτης. « Τετράπολις ονομάζεται η Κάρπαθος υπό αρχαίου γεωγράφου. Και μολονότι τινές εξ αυτών χαρακτηρίζουν την νήσον μας ως Τρίπολιν, εν τούτοις εξ αρχαίων επιγραφών αποδεικνύεται σαφώς ότι τέσσερις υπήρξαν αι κύριαι πόλεις της αρχαίας Καρπάθου. Ήσαν δε αύται: α) η Νίσυρος, β) η Βρυκούς, γ) η Αρκέσια και δ) το Ποτίδαιον ή Ποσείδιον, έχουσαι μεταξύ των πλήρη εσωτερική ανεξαρτησία.
ΠΟΤΙΔΑΙΟΝ ή ΠΟΣΕΙΔΙΟΝ: Έκειτο παρά την σημερινήν κώμην των Πηγαδίων και εξετείνετο εις την πεδιάδαν κατά μήκος του ομωνύμου λιμένος. Η Ακρόπολις του Ποσειδίου ευρίσκετο επί του αποκρήμνου ακρωτηρίου, το οποίον περικλείει τον όρμον των Πηγαδίων εξ ανατολών. Το όνομα της πόλεως διατηρείται παρεφθαρμένον μέχρι σήμερον ως Ποσεί και αντιστοιχεί προς την πεδιάδα την κειμένην κατά μήκος του λιμένος Πηγαδίων. Εις την πόλιν Ποτίδαιον υπήρχε λαμπρός ναός της Αθηνάς, την οποίαν μετά του Ποσειδώνος ελάτρευον κατ' εξοχήν οι Καρπάθιοι. Η πόλις αύτη φαίνεται να ήτο σημαντική, αν κρίνη τις εκ των νομισμάτων, τα οποία εκόπησαν εν αυτή και των οποίων δείγματα εσώθησαν μέχρις ημών ».
Το αίτημα του Συλλόγου Διδασκόντων εγκρίθηκε με την υπουργική απόφαση Δ4/471 που εκδόθηκε το 2001. Έκτοτε το σχολείο ονομάζεται 1ο Δημ. Σχολείο Πόλεως Καρπάθου «Ποτίδαιον» και ως έμβλημά του έχει τα Δελφίνια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου