Παρασκευή 12 Φεβρουαρίου 2016

Τα αποσυρθέντα βιβλία. Έθνος και σχολική Ιστορία στην Ελλάδα,
1858-2008 Και συνέτευξη του συγγραφέα
Νέο βιβλίο του Χάρη Αθανασιάδη
Κυκλοφορεί στις 21 Οκτωβρίου το νέο βιβλίο του Χάρη Αθανασιάδη "Τα αποσυρθέντα βιβλία. Έθνος και σχολική Ιστορία στην Ελλάδα, 1858-2008" από τις εκδόσεις αλεξάνδρεια.
Για ποιους λόγους και υπό ποιες συνθήκες ένα σχολικό εγχειρίδιο γίνεται αντικείμενο δημόσιας διαμάχης; Και γιατί κάθε φορά που ξεσπά μια τέτοια διαμάχη καταλήγει σε απόσυρση του επίμαχου εγχειριδίου;
Με αφετηρία την ιδεολογική και πολιτική αντιπαράθεση για το βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ΄ Δημοτικού (2006-2008), τούτη η μελέτη ανατέμνει τέσσερις συμβολικούς πολέμους για ισάριθμα «αιρετικά» εγχειρίδια. Η αφήγηση ξετυλίγεται ανάστροφα, από το παρόν στο παρελθόν, αποτυπώνοντας την πορεία που ακολούθησε η ιστορική έρευνα. Κάθε διαμάχη και ένα βήμα, κάθε βήμα και ένα κεφάλαιο, ωσότου από την Ελλάδα της παγκοσμιοποίησης επιστρέψουμε στις αρχές του 20ού αιώνα στην Ελλάδα του μαχητικού εθνικισμού. Σε όλες τις περιπτώσεις, το κεντρικό διακύβευμα ήταν ο εθνοποιητικός ρόλος της σχολικής μας Ιστορίας – το περιεχόμενο, εντέλει, της εθνικής μας ταυτότητας. Σε όλες τις περιπτώσεις, τα «αιρετικά» (και τελικώς αποσυρθέντα) βιβλία απέκλιναν ουσιωδώς από τον ιστορικό κανόνα όπως αυτός είχε διαμορφωθεί και εμπεδωθεί στα τέλη του 19ου αιώνα. Ξεχώρισαν και προκάλεσαν διότι ήταν κάτι περισσότερο ή κάτι διαφορετικό από ένα άσμα ηρωϊκό και πένθιμο για το αρχέγονο, ανάδελφο ελληνικό έθνος.
Η μελέτη ολοκληρώνεται με μια αντίστιξη: αναλύεται το δημοφιλέστερο και μακροβιότερο αναγνωστικό του 19ου αιώνα ως ιστορικό αφήγημα που αποκλίνει σημαντικά από τον κανόνα, ακριβώς επειδή γράφτηκε και διδάχτηκε πριν αυτός κατισχύσει ολοκληρωτικά. Καταδεικνύεται έτσι πως η σχολική μας Ιστορία έχει κι αυτή την ιστορία της.
ISBN: 978-960-221-653-8, σελ. 296,
σχ. 14x21, α΄ έκδοση Οκτώβριος 2015,
τιμή 15,00€ (χωρίς ΦΠΑ)
Ο Χάρης Αθανασιάδης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στην Ιστορία της Εκπαίδευσης και τη Δημόσια Ιστορία. Μελέτες του έχουν δημοσιευθεί σε βιβλία, συλλογικούς τόμους και επιστημονικά περιοδικά στην ελληνική και στην αγγλική γλώσσα.
Χ. Αθανασιάδης: Σήμερα χρειάζονται ανοιχτές εθνικές ταυτότητες με λογικές που χειραφετούν τους ανθρώπους
Ο ιστορικός της εκπαίδευσης στη Φιλοσοφική Ιωαννίνων, Χάρης Αθανασιάδης μιλάει στο Κόκκινο Ρόδου και την Πόλυ Χατζημάρκου με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του «Τα αποσυρθέντα βιβλία. Έθνος και σχολική Ιστορία στην Ελλάδα, 1858-2008» στη Ρόδο.
Για ποιους λόγους και υπό ποιες συνθήκες ένα σχολικό εγχειρίδιο γίνεται αντικείμενο δημόσιας διαμάχης; Και γιατί κάθε φορά που ξεσπά μια τέτοια διαμάχη καταλήγει σε απόσυρση του επίμαχου εγχειριδίου;Μια εφτάχρονη έρευνα του καθηγητή Χάρη Αθανασιάδη, με αφορμή και αφετηρία την πολιτική και ιδεολογική διαμάχη για το βιβλίο της Μ. Ρεπούση, την ιστορία της ΣΤ’ Δημοτικού (2006-2008). Μ’ αυτό το παράδειγμα ξεκινάει η μελέτη του η οποία ανατέμνει τέσσερα ‘αιρετικά’ εγχειρίδια, πηγαίνοντας από το παρόν προς το παρελθόν. Όχι ότι δεν υπήρξαν περισσότερα…αλλά αυτές οι περιπτώσεις απέκλιναν ουσιωδώς από τον ιστορικό κανόνα όπως αυτός είχε διαμορφωθεί και εμπεδωθεί στα τέλη του 19ου αιώνα. Ξεχώρισαν και προκάλεσαν διότι ήταν κάτι περισσότερο ή κάτι διαφορετικό από ένα άσμα ηρωϊκό και πένθιμο για το αρχέγονο, ανάδελφο ελληνικό έθνος.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ:
- Υπήρξαν άραγε «αιρετικά» βιβλία που διάβασαν την ιστορία με μια αριστερή ματιά, πιο μαρξιστικά;
- Βεβαίως υπήρξαν και θα αναφέρω το πιο χαρακτηριστικό απ’ αυτά -ανίχνευσε τα όρια ανοχής της κυρίαρχης ιδεολογίας σε κοινωνικές αλλαγές-. Μια Ιστορία Γυμνασίου του 1965, όταν ο Γεώργιος Παπανδρέου εκλέχθηκε πρωθυπουργός σε εκείνο το δημοκρατικό διάλειμμα πριν την έλευση της δικτατορίας -για ενάμιση χρόνο. Είχε αναθέσει τα ζητήματα της εκπαίδευσης στον μεγάλο παιδαγωγό και φιλόσοφο Ευάγγελο Παπανούτσο και αυτός, με τη σειρά του, ανέθεσε προνομιακά σε κάποιους συγγραφείς να γράψουν μια σειρά από νέα βιβλία. Ένα από αυτά ανατέθηκε σε ένα φιλόλογο, τον Κώστα Καλοκαιρινό, ο οποίος έγραψε ένα βιβλίο Ιστορίας της Β’ Γυμνασίου, την Ιστορία Ρωμαϊκή και Μεσαιωνική. Το βιβλίο άντεξε μόνο δύο μήνες και αποσύρθηκε. Κατηγορήθηκε γι’ αυτό ακριβώς που ρωτήσατε. Ότι εισάγει μια μαρξιστική αντίληψη της Ιστορίας. Γιατί? Διότι ήταν μια Ιστορία για τη βυζαντινή περίοδο που έδινε σημασία όχι μόνο στις μάχες των Βυζαντινών με τους εχθρούς τους αλλά και στις εσωτερικές συγκρούσεις του βυζαντινού κράτους, ανάμεσα δηλαδή στους Δυνατούς (τους φεουδάρχες), στον αυτοκράτορα και τους χωρικούς. Το πώς διαμορφώνονταν οι σχέσεις των τριών και πώς αυτές οι συγκρούσεις συνέβαλλαν στην εξέλιξη της αυτοκρατορίας. Θεωρήθηκε μια μαρξιστική ανάγνωση που έδινε σημασία στην πάλη των τάξεων, έγινε χαμός από τη δεξιά διανόηση της εποχής (μην ξεχνάτε ότι είμαστε στο peak του Ψυχρού Πολέμου), η οποία το εξέλαβε ως εξής: ότι διαπαιδαγωγούμε με μαρξιστική σκέψη τα παιδιά και άρα τα οδηγούμε προς ορισμένη πολιτική κατεύθυνση, ότι υπονομεύουμε την ένταξη της χώρας στο άρμα της Αμερικής.
«Δεν αρκεί να έχεις την εξουσία, πρέπει να έχεις την ηγεμονία. Πρέπει να κάνουμε μια σοβαρή συζήτηση, η οποία έχει ήδη αρχίσει, για το τι μπορούμε να κάνουμε για τα σχολικά βιβλία ιστορίας, διότι παρατηρείται το εξής φαινόμενο: στο επίπεδο της ακαδημαϊκής ιστορίας έχουμε προχωρήσει -είμαστε στην αιχμή του δόρατος σε ευρωπαϊκό επίπεδο-, στην ανασύνθεση του παρελθόντος με νέους όρους και νέα εργαλεία. Το πρόβλημα είναι ότι υπάρχει μια τεράστια απόσταση ανάμεσα στην ακαδημαϊκή και τη σχολική ιστορία η οποία μένει ακόμα στο πρότυπο του Παπαρρηγόπουλου, του 1874 (σημ. την επίσημη αφήγηση της ιστορίας που εκφράζεται ως μια συνέχεια από την αρχαιότητα ως σήμερα). Αυτό δεν είναι εύκολο γιατί προσκρούει στις νοοτροπίες των συμπολιτών μας, που μπορεί –ως παράδειγμα- υπό το βάρος της κρίσης να ψήφισαν μια αριστερή κυβέρνηση αλλά σε τέτοια ζητήματα, βαθιές δομές, λογικές και νοοτροπίες παγιωμένες επί ένα αιώνα, αντιστέκονται πάρα πολύ στην αλλαγή. Θα πρέπει να δούμε με ποιο τρόπο τα ευρήματα της ακαδημαϊκής ιστορίας θα εμβολιάσουν τον κοινωνικό χώρο πριν γίνουν σχολική ιστορία. Αλλιώς αν επιχειρούμε να εισάγουμε σε ένα βιβλίο ενάντια στις λογικές της κοινωνίας, θα τρώμε τα μούτρα μας».
«Οι ταυτότητες είναι ρευστές, αυτό πρέπει να μας γίνει απόλυτη συνείδηση. Τέλειωσε η εποχή που τα έθνη-κράτη προσπαθούσαν να συγκροτήσουν μια ξεκάθαρη ταυτότητα που αντιπαρατίθετο στις ταυτότητες των άλλων και όλες ήταν διακριτές μεταξύ τους. Αυτό είναι άγονο πλέον και δεν έχει κανένα νόημα. Τότε, ίσως χρειαζόταν για να υπάρξει έθνος-κράτος, αλλά δεν χρειάζεται σήμερα. Σήμερα χρειάζονται ανοιχτές ταυτότητες , να είμαστε ανοιχτοί σε άλλες πολιτισμικές λογικές, τουλάχιστον όσες είναι συμβατές με το δυτικό πολιτισμό στον οποίο ζούμε. Προφανώς δε θα δεχθούμε λογικές που αντιστρατεύονται ανθρώπινα δικαιώματα. Αντιθέτως, στις λογικές που χειραφετούν τους ανθρώπους θα πρέπει να είμαστε ανοιχτοί και να διαμορφώσουμε μια εθνική ταυτότητα η οποία τις εμπεριέχει, που αποδέχεται το διαφορετικό. Αυτό το στοίχημα δεν παίζεται μόνο στο σχολείο αλλά καθημερινά στην κοινωνία».
Info:
Οι εκδόσεις «Αλεξάνδρεια» και το βιβλιοπωλείο «Το Δέντρο» παρουσιάζουν στη Ρόδο το βιβλίο
«Τα αποσυρθέντα βιβλία. Έθνος και σχολική Ιστορία στην Ελλάδα, 1858-2008»του Χάρη Αθανασιάδη,
την Τετάρτη 25 Νοεμβρίου 2015, 8μ.μ.
Για το βιβλίο θα μιλήσουν οι:
Πέτρος Σπανός, Σχολικός Σύμβουλος Α/θμιας Εκπαίδευσης, συντονιστής της συζήτησης,
Γιάννης Παπαγεωργίου, φιλόλογος-διδάκτωρ Διδακτικής της Ιστορίας,
Γιώργος Κόκκινος, καθηγητής Ιστορίας και Διδακτικής της Ιστορίας του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αιγαίου,
και ο συγγραφέας.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου