Ένας δάσκαλος από τα Σελλιά Ρεθύμνου ου άφησε μνήμες αγαθές και … στην Καστοριά!
21 Αυγούστου 2014 Ο Νικόλαος Α. Γύπαρης ως Επιθεωρητής Δημοτικών Σχολείων Καστοριάς. Η φωτογραφία προέρχεται από το βιβλίο «Οι Σελλιανοί» του Κ.Ι. Ανδρεδάκη (σελ. 143).
Τις βασικές πληροφορίες και τους πρώτους θετικούς σχολιασμούς για το ασυνήθιστα προοδευτικό αυτό πρόσωπο τους οφείλομε, πρέπει να πω, στον κ.Κώστα Ι. Ανδρεδάκη,
συγγραφέα ενός χρησιμότατου βιβλίου με τίτλο «Οι Σελλιανοί» (Ρέθυμνο 2003). Είναι όμως βέβαιο ότι η σημαντικότητα του Νικολάου Γύπαρη δεν έχει αναδειχτεί δεόντως. Αυτό θα γίνει μόνο ύστερα από εμπεριστατωμένη ειδική έρευνα με θέμα την πορεία ζωής του ιστορικού αυτού προσώπου.
Το Καταστατικό μπορεί να τυπώθηκε το 1918, όμως ο φορέας ιδρύθηκε το 1915. Το υπογράφει (δεύτερος στη σειρά) ο Νικόλαος Α. Γύπαρης.
Για την ώρα, οφείλω να δικαιολογήσω τον χαρακτηρισμό, που μπορεί να θεωρηθεί και υπερβολικός για ένα, φαινομενικά απλό, στέλεχος της Εκπαίδευσης: Να πω λοιπόν ότι ο Γ/βάθμιος αυτός επαρχιακός δάσκαλος επιλέχτηκε να αναλάβει την οργάνωση των σχολείων της ακριτικής Καστοριάς ως Επιθεωρητής, σε μια περίοδο επικίνδυνης ρευστότητας, καθώς ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος βρισκόταν στο φόρτε του.
Θεώρησα χρέος μου αναφερθώ στον δάσκαλο από τα Σελλιά, όταν ξεφύλλισα ένα βιβλίο του που δεν φαίνεται να υπάρχει στις ελληνικές Βιβλιοθήκες και, πάντως, δεν είναι ανιχνεύσιμο στο Διαδίκτυο (βλ. εικόνα). Πρόκειται για μια εξαιρετικά επιμελημένη έκδοση Αθηνών του 1920, με δεκάδες ολοσέλιδες φωτογραφίες, από τις οποίες πολλά προκύπτουν εμμέσως. Ενδιαφέρουσες και άγνωστες πληροφορίες για τον συγγραφέα υπάρχουν στον πρόλογο του βιβλίου, τον οποίο υπογράφει ο Γ. Καπετανάκης, Διδάκτορας των Νομικών και Πολιτικών Επιστημών και Βουλευτής. Μαθαίνομε ότι ο δάσκαλος από τα Σελλιά, όχι μόνο πήρε μέρος σε εθνικές εξεγέρσεις, αλλά και διακρίθηκε σε μάχες. Αυτό μας ήταν άγνωστο και εξηγεί πολλά.
Με τα λίγα στοιχεία που βρήκα σε βιβλιογραφικές πηγές και στο Διαδίκτυο, θα αποτολμήσω την παράθεση ενός χρονολογίου που διαγράφει την πιθανή πορεία του Νικολάου Γύπαρη, ενός ακόμα συντοπίτη μας που είναι άξιος της ιστορικής μας μνήμης. Ελπίζω ότι κάποιος νεότερος ερευνητής θα συμπληρώσει τις ελλείψεις και θα αποκαταστήσει τις τυχόν αστοχίες:
-Το 1895 ο Ν. Γύπαρης απόκτησε την ιδιότητα του δασκάλου, σύμφωνα με πληροφορία ιστοσελίδας του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (Κέντρο Τεκμηρίωσης). Με άλλα λόγια, ο Ν. Γύπαρης έγινε δάσκαλος σε ηλικία 19 ετών, πράγμα που σημαίνει ότι δεν αποφοίτησε από κάποιο Διδασκαλείο. Το πιθανότερο είναι να φοίτησε στον Κισσό, στην περίφημη Σχολή του Αγίου Πνεύματος. Θεωρώ, επίσης, πιθανό να εργάστηκε τα πρώτα χρόνια στο Δημοτικό Σχολείο του χωριού του.
-Το 1908, πάντως, τον βρίσκομε να υπηρετεί στα Χανιά, στο Ανώτερο Δημοτικό Σχολείο της πρωτεύουσας του νησιού, όντας ακόμα Γ/βάθμιος δημοδιδάσκαλος.
-Το 1909, παρότι πρέπει να ζούσε μακριά από το χωριό του τους περισσότερους μήνες του χρόνου, μαθαίνομε ότι ήταν αυτός που πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Συλλόγου Σελλίων «ο Φοίνιξ», ενός πρωτοποριακού φορέα για την εποχή (βλ. Ανδρεδάκης, Άγονη Γραμμή, 25/1/2010).
-Το 1910, ύστερα από δική του αίτηση, ο Ν. Γύπαρης παίρνει μετάθεση από τα Χανιά και τοποθετείται από την Κρητική Πολιτεία ως διευθυντής στο σχολείο του χωριού του, με μισθό 100 δραχμών. Η μετάθεση έγινε με το Διάταγμα 160/12-10-1910, που είναι δημοσιευμένο στο φ. 56/1910 της τότε εφημερίδας της Κρητικής Πολιτείας.
-Από το 1910 μέχρι και το 1916 φαίνεται να κατέχει σταθερά τη θέση του Διευθυντή στο Σχολείο των Σελλιών (βλ. Οι Σελλιανή, σ. 133). Όμως το πιθανότερο είναι να απουσίαζε για μερικά χρόνια, ενταγμένος σε κάποιο εθελοντικό σώμα Κρητών, που μετείχε στους απελευθερωτικούς πολέμους. Να υπενθυμίσομε ότι η συμμετοχή Κρητών – και, μάλιστα, υπαλλήλων – σε στρατιωτικές μονάδες κάθε είδους ήταν, ευλόγως, παράνομη πριν από την Ένωση. Αυτό δικαιολογεί και τη δυσκολία ανίχνευσης του ονόματος του Γύπαρη στη δύναμη των εθελοντικών σωμάτων.
Η σελίδα τίτλου ενός ανύπαρκτου στις Δημόσιες Βιβλιοθήκες μας βιβλίου. Ο συγγραφέας του, ένας παλιός δάσκαλος από τα Σελλιά, είναι μάλλον ξεχασμένος από τους πολλούς.
-Μετά το 1916 και μέχρι το 1920 τα ίχνη της πορείας του Σελλιανού δασκάλου χάνονται. Έχοντας υπόψη μου το παράδειγμα του δασκάλου Κ. Λαγουμιτζάκη από τον Φρε ο οποίος διορίστηκε Επιθεωρητής στη Θράκη, μπορώ να υποθέσω ότι ο Ν. Γύπαρης κλήθηκε στην Αθήνα, φοίτησε σε Διδασκαλείο ή σε Σχολή του εξωτερικού προκειμένου να αποκτήσει τίτλο σπουδών που να δικαιολογεί την προαγωγή του σε Επιθεωρητή και διορίστηκε στην Καστοριά. Η επιλογή της πόλης μου επιτρέπει, επίσης, να υποθέσω ότι εκεί είχε αγωνιστεί ως εθελοντής. Μπορεί αυτό να έγινε κατά τον Μακεδονικό Αγώνα (1904-1908) ή κατά τους απελευθερωτικούς πολέμους του 1912-13. Το βέβαιο είναι ότι υπήρξε αγωνιστής και, μάλιστα, είχε διακριθεί σε μάχες.
-Το 1920 εξέδωσε το βιβλίο, στο οποίο ήδη αναφερθήκαμε. Στον τίτλο του βιβλίου υπάρχει η ιδιότητα του συγγραφέα (Επιθεωρητής της Δημοτικής Εκπαιδεύσεως), χωρίς να αναφέρεται η υπηρεσιακή έδρα. Είναι φανερό ότι το βιβλίο γράφτηκε κάτω από την επήρεια έντονων συναισθημάτων και των μεγάλων προσδοκιών που δημιουργούσε τότε η Μικρασιατική Εκστρατεία.
-Το 1932, χρονιά και τότε οικονομικής κρίσης, ξαναβρίσκομε ίχνη της πορείας του Νικ. Γύπαρη. Ήταν ακόμα Επιθεωρητής Καστοριάς, όπως μαθαίνομε από έναν τότε μαθητή στο Άργος Ορεστικό, τον καθηγητή του Α.Π.Θ. Πάνο Τσολάκη, (βλ. ανακοίνωσή του σε επιστημονικό συνέδριο, 8/12/2012). Σημασία έχει ότι ο τότε μαθητής αναφέρεται θετικά στην άοκνη προσπάθεια του Επιθεωρητή Γύπαρη, προκειμένου να λειτουργήσουν σχολικά συσσίτια, ώστε να μη μένουν πεινασμένοι οι μαθητές της Περιφέρειάς του!
Με την τελευταία αυτή πληροφορία – που θυμίζει επίκαιρες καταστάσεις – ολοκληρώνεται ένα ακόμα σημείωμα για έναν ακόμα άξιο συντοπίτη μας
Γ.Π. Εκκεκάκης
Εφημερίδα Ρέθεμνος 14-5-2014
agonigrammi.wordpress.com
21 Αυγούστου 2014 Ο Νικόλαος Α. Γύπαρης ως Επιθεωρητής Δημοτικών Σχολείων Καστοριάς. Η φωτογραφία προέρχεται από το βιβλίο «Οι Σελλιανοί» του Κ.Ι. Ανδρεδάκη (σελ. 143).
Τις βασικές πληροφορίες και τους πρώτους θετικούς σχολιασμούς για το ασυνήθιστα προοδευτικό αυτό πρόσωπο τους οφείλομε, πρέπει να πω, στον κ.Κώστα Ι. Ανδρεδάκη,
συγγραφέα ενός χρησιμότατου βιβλίου με τίτλο «Οι Σελλιανοί» (Ρέθυμνο 2003). Είναι όμως βέβαιο ότι η σημαντικότητα του Νικολάου Γύπαρη δεν έχει αναδειχτεί δεόντως. Αυτό θα γίνει μόνο ύστερα από εμπεριστατωμένη ειδική έρευνα με θέμα την πορεία ζωής του ιστορικού αυτού προσώπου.
Το Καταστατικό μπορεί να τυπώθηκε το 1918, όμως ο φορέας ιδρύθηκε το 1915. Το υπογράφει (δεύτερος στη σειρά) ο Νικόλαος Α. Γύπαρης.
Για την ώρα, οφείλω να δικαιολογήσω τον χαρακτηρισμό, που μπορεί να θεωρηθεί και υπερβολικός για ένα, φαινομενικά απλό, στέλεχος της Εκπαίδευσης: Να πω λοιπόν ότι ο Γ/βάθμιος αυτός επαρχιακός δάσκαλος επιλέχτηκε να αναλάβει την οργάνωση των σχολείων της ακριτικής Καστοριάς ως Επιθεωρητής, σε μια περίοδο επικίνδυνης ρευστότητας, καθώς ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος βρισκόταν στο φόρτε του.
Θεώρησα χρέος μου αναφερθώ στον δάσκαλο από τα Σελλιά, όταν ξεφύλλισα ένα βιβλίο του που δεν φαίνεται να υπάρχει στις ελληνικές Βιβλιοθήκες και, πάντως, δεν είναι ανιχνεύσιμο στο Διαδίκτυο (βλ. εικόνα). Πρόκειται για μια εξαιρετικά επιμελημένη έκδοση Αθηνών του 1920, με δεκάδες ολοσέλιδες φωτογραφίες, από τις οποίες πολλά προκύπτουν εμμέσως. Ενδιαφέρουσες και άγνωστες πληροφορίες για τον συγγραφέα υπάρχουν στον πρόλογο του βιβλίου, τον οποίο υπογράφει ο Γ. Καπετανάκης, Διδάκτορας των Νομικών και Πολιτικών Επιστημών και Βουλευτής. Μαθαίνομε ότι ο δάσκαλος από τα Σελλιά, όχι μόνο πήρε μέρος σε εθνικές εξεγέρσεις, αλλά και διακρίθηκε σε μάχες. Αυτό μας ήταν άγνωστο και εξηγεί πολλά.
Με τα λίγα στοιχεία που βρήκα σε βιβλιογραφικές πηγές και στο Διαδίκτυο, θα αποτολμήσω την παράθεση ενός χρονολογίου που διαγράφει την πιθανή πορεία του Νικολάου Γύπαρη, ενός ακόμα συντοπίτη μας που είναι άξιος της ιστορικής μας μνήμης. Ελπίζω ότι κάποιος νεότερος ερευνητής θα συμπληρώσει τις ελλείψεις και θα αποκαταστήσει τις τυχόν αστοχίες:
-Το 1895 ο Ν. Γύπαρης απόκτησε την ιδιότητα του δασκάλου, σύμφωνα με πληροφορία ιστοσελίδας του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (Κέντρο Τεκμηρίωσης). Με άλλα λόγια, ο Ν. Γύπαρης έγινε δάσκαλος σε ηλικία 19 ετών, πράγμα που σημαίνει ότι δεν αποφοίτησε από κάποιο Διδασκαλείο. Το πιθανότερο είναι να φοίτησε στον Κισσό, στην περίφημη Σχολή του Αγίου Πνεύματος. Θεωρώ, επίσης, πιθανό να εργάστηκε τα πρώτα χρόνια στο Δημοτικό Σχολείο του χωριού του.
-Το 1908, πάντως, τον βρίσκομε να υπηρετεί στα Χανιά, στο Ανώτερο Δημοτικό Σχολείο της πρωτεύουσας του νησιού, όντας ακόμα Γ/βάθμιος δημοδιδάσκαλος.
-Το 1909, παρότι πρέπει να ζούσε μακριά από το χωριό του τους περισσότερους μήνες του χρόνου, μαθαίνομε ότι ήταν αυτός που πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Συλλόγου Σελλίων «ο Φοίνιξ», ενός πρωτοποριακού φορέα για την εποχή (βλ. Ανδρεδάκης, Άγονη Γραμμή, 25/1/2010).
-Το 1910, ύστερα από δική του αίτηση, ο Ν. Γύπαρης παίρνει μετάθεση από τα Χανιά και τοποθετείται από την Κρητική Πολιτεία ως διευθυντής στο σχολείο του χωριού του, με μισθό 100 δραχμών. Η μετάθεση έγινε με το Διάταγμα 160/12-10-1910, που είναι δημοσιευμένο στο φ. 56/1910 της τότε εφημερίδας της Κρητικής Πολιτείας.
-Από το 1910 μέχρι και το 1916 φαίνεται να κατέχει σταθερά τη θέση του Διευθυντή στο Σχολείο των Σελλιών (βλ. Οι Σελλιανή, σ. 133). Όμως το πιθανότερο είναι να απουσίαζε για μερικά χρόνια, ενταγμένος σε κάποιο εθελοντικό σώμα Κρητών, που μετείχε στους απελευθερωτικούς πολέμους. Να υπενθυμίσομε ότι η συμμετοχή Κρητών – και, μάλιστα, υπαλλήλων – σε στρατιωτικές μονάδες κάθε είδους ήταν, ευλόγως, παράνομη πριν από την Ένωση. Αυτό δικαιολογεί και τη δυσκολία ανίχνευσης του ονόματος του Γύπαρη στη δύναμη των εθελοντικών σωμάτων.
Η σελίδα τίτλου ενός ανύπαρκτου στις Δημόσιες Βιβλιοθήκες μας βιβλίου. Ο συγγραφέας του, ένας παλιός δάσκαλος από τα Σελλιά, είναι μάλλον ξεχασμένος από τους πολλούς.
-Μετά το 1916 και μέχρι το 1920 τα ίχνη της πορείας του Σελλιανού δασκάλου χάνονται. Έχοντας υπόψη μου το παράδειγμα του δασκάλου Κ. Λαγουμιτζάκη από τον Φρε ο οποίος διορίστηκε Επιθεωρητής στη Θράκη, μπορώ να υποθέσω ότι ο Ν. Γύπαρης κλήθηκε στην Αθήνα, φοίτησε σε Διδασκαλείο ή σε Σχολή του εξωτερικού προκειμένου να αποκτήσει τίτλο σπουδών που να δικαιολογεί την προαγωγή του σε Επιθεωρητή και διορίστηκε στην Καστοριά. Η επιλογή της πόλης μου επιτρέπει, επίσης, να υποθέσω ότι εκεί είχε αγωνιστεί ως εθελοντής. Μπορεί αυτό να έγινε κατά τον Μακεδονικό Αγώνα (1904-1908) ή κατά τους απελευθερωτικούς πολέμους του 1912-13. Το βέβαιο είναι ότι υπήρξε αγωνιστής και, μάλιστα, είχε διακριθεί σε μάχες.
-Το 1920 εξέδωσε το βιβλίο, στο οποίο ήδη αναφερθήκαμε. Στον τίτλο του βιβλίου υπάρχει η ιδιότητα του συγγραφέα (Επιθεωρητής της Δημοτικής Εκπαιδεύσεως), χωρίς να αναφέρεται η υπηρεσιακή έδρα. Είναι φανερό ότι το βιβλίο γράφτηκε κάτω από την επήρεια έντονων συναισθημάτων και των μεγάλων προσδοκιών που δημιουργούσε τότε η Μικρασιατική Εκστρατεία.
-Το 1932, χρονιά και τότε οικονομικής κρίσης, ξαναβρίσκομε ίχνη της πορείας του Νικ. Γύπαρη. Ήταν ακόμα Επιθεωρητής Καστοριάς, όπως μαθαίνομε από έναν τότε μαθητή στο Άργος Ορεστικό, τον καθηγητή του Α.Π.Θ. Πάνο Τσολάκη, (βλ. ανακοίνωσή του σε επιστημονικό συνέδριο, 8/12/2012). Σημασία έχει ότι ο τότε μαθητής αναφέρεται θετικά στην άοκνη προσπάθεια του Επιθεωρητή Γύπαρη, προκειμένου να λειτουργήσουν σχολικά συσσίτια, ώστε να μη μένουν πεινασμένοι οι μαθητές της Περιφέρειάς του!
Με την τελευταία αυτή πληροφορία – που θυμίζει επίκαιρες καταστάσεις – ολοκληρώνεται ένα ακόμα σημείωμα για έναν ακόμα άξιο συντοπίτη μας
Γ.Π. Εκκεκάκης
Εφημερίδα Ρέθεμνος 14-5-2014
agonigrammi.wordpress.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου