ΕΛΙΑ – ΜΙΕΤ Θεσσαλονίκης
Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης Θεσσαλονίκης
Φοιτητικά περιοδικά και ΑΠΘ
Φοιτητικά περιοδικά και ΑΠΘ
Φέτος το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης γιορτάζει τα 90 χρόνια από το πρώτο έτος λειτουργίας του. Έχουν μάλιστα προγραμματιστεί εκδηλώσεις όπως η έκθεση φωτογραφίας που ξεκίνησε το καλοκαίρι και θα διαρκέσει έως τις 15 Οκτωβρίου (για λεπτομέρειες εδώ). Η σημασία του πανεπιστημίου, που σήμερα είναι το πιο μεγάλο της χώρας, είναι για τη ζωή της Θεσσαλονίκης κομβική. Σε κάθε επίπεδο, οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό.
Εδώ θα μας απασχολήσει κυρίως η σημασία του πανεπιστημίου για την πολιτιστική και την εκδοτική ζωή της Θεσσαλονίκης και πιο συγκεκριμένα τα φοιτητικά περιοδικά. Τόσο προπολεμικά όσο και αμέσως μετά τον πόλεμο η εκδοτική κίνηση της πόλης συνδέεται στενά με το πανεπιστήμιο, με καθηγητές και φοιτητές του. Μια ματιά στις βιβλιογραφικές εργασίες του Ντίνου Χριστιανόπουλου και κυρίως στην εργασία του «Εκδόσεις» στο Επιτροπή Εορτασμού Πεντηκονταετηρίδος της Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1912-1962, Θεσσαλονίκη, χ.χ., σ. 489-527, όπου καταγράφει και τις μη λογοτεχνικές εκδόσεις, επιβεβαιώνει τη θέση αυτή. Ζητούμενο βέβαια παραμένει μια νέα συστηματική βιβλιογραφική έρευνα για τις εκδόσεις στη Θεσσαλονίκη που θα εμπλουτίσει τις υπάρχουσες εργασίες δίνοντας σημαντικά στοιχεία για την ιστορία της πόλης.
Ο περιοδικός τύπος που σχετίζεται με το πανεπιστήμιο χωρίζεται κυρίως σε δύο κατηγορίες. Από τη μια οι διάφορες επιστημονικές επετηρίδες και τα επιστημονικά περιοδικά που εκδίδουν οι σχολές και τα τμήματα. Από την άλλη τα φοιτητικά περιοδικά. Περιοδικά συχνά βραχύβια, με ποικιλία ύλης, βήμα και πεδίο τριβής νεανικών φωνών και ανησυχιών. Επιστημονικά, λογοτεχνικά, πολιτικά, συνδικαλιστικά, ποικίλης ύλης. Άλλα πιο φροντισμένα, κάποια αυτοσχέδια. Θα άξιζε να γίνει μία συστηματική προσπάθεια καταγραφής τους.
Στις συλλογές μας αυξάνονται σταδιακά παρόμοια αποκτήματα για τα οποία χαιρόμαστε ιδιαίτερα. Ορισμένα από αυτά θα σας παρουσιάσουμε εδώ. Σαν μια στιγμή μέσα στην ιστορία των χιλιάδων φοιτητών που έμαθαν, ερωτεύθηκαν και έζησαν στο πανεπιστήμιο αυτό.
Το πιο γνωστό ίσως φοιτητικό περιοδικό που ξεπήδησε μέσα από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης τον καιρό της κατοχής και ίσως ένα από τα γνωστότερα και πλέον επιδραστικά ελληνικά νεανικά περιοδικά ήταν το Ξεκίνημα, έκδοση του Εκπολιτιστικού Ομίλου Πανεπιστημίου. Στις σελίδες του περιοδικού ξεχωρίζει το όνομα του «αρχισυντάκτη» Μανόλη Αναγνωστάκη καθώς και άλλων συνεργατών του όπως του Θανάση Φωτιάδη, του Κλείτου Κύρου, του Πάνου Θασίτη.
Στα 1946 το Δελτίο του Συλλόγου των Φοιτητών της Φυσικομαθηματικής Σχολής & Χημείας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης λειτουργεί κυρίως σαν βοήθημα όπως φαίνεται από τα περιεχόμενά του.
Ενημερωτικό κυρίως χαρακτήρα είχε το Δελτίον Συλλόγου Διεθνών Σχέσεων Φοιτητών Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Εδώ άδετο τεύχος του 1961.
Το 1955 κυκλοφορεί το περιοδικό Τα Φοιτητικά Γράμματα της Θεσσαλονίκης, έκδοση της Επιμορφωτικής Φοιτητικής Ενώσεως Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ποικίλη ύλη που περιλαμβάνει και λογοτεχνία με ένα διήγημα του Βασίλη Βασιλικού.
Περιοδικό με παρόμοιο τίτλο είναι τα Φοιτητικά Γράμματα έκδοση της Φοιτητικής Ένωσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου με αρχισυντάκτη τον Βίκτωρα Νέτα. Το τεύχος 13 είναι από το 1959.
Ο εφημεριδόσχημος Σπουδαστικός Κόσμος, κυκλοφόρησε το 1963 με διευθυντή και αρχισυντάκτη τον Ι. Ανδρέαδη. Ανάμεσα στους συνεργάτες του βρίσκουμε τον Κωστή Μοσκώφ και τον Άλκη Σαχίνη.
Οι Μήνες εκδόθηκαν αρχικά το 1962 από το Σύλλογο Φοιτητών Φιλοσοφικής. Περιείχαν μελέτες, ελληνική και μεταφρασμένη λογοτεχνία, κριτική. Εδώ τεύχος του 1965.
Μεταπολιτευτικά άνθησε το έντονα πολιτικοποιημένο φοιτητικό περιοδικό. Ανάμεσά τους οι Νέοι Αγώνες, Περιοδική Έκδοση του Συλλόγου Φοιτητών Φιλοσοφικής και Ι.Ξ.Γ. με αρχισυντάκτη τον Κλέαρχο Τσαουσίδη. Εδώ το τεύχος 2 με ημερομηνία έκδοσης 17 Νοέμβρη 1975.
Τον Φεβρουάριο του 1977 εκδίδεται το πρώτο τεύχος του Η εξέγερση είναι δίκαια, σπουδαστικό περιοδικό για μια προλεταριακή αριστερά. Το περιοδικό διευθύνεται από συντακτική επιτροπή και στην πρώτη του σελίδα έχει προμετωπίδα τη φράση «Το προλεταριάτο πρέπει ν’ ασκήσει παντού την εξουσία του, ΜΑΟ».
Το Χωρίς Ρεκόρ, έκδοση της Συσπείρωσης ΤΕΦΑΑ κυκλοφόρησε για πρώτη φορά τον 1985. Με έντονα κριτική διάθεση και αντισυμβατική ματιά πάνω στο ζήτημα των Ολυμπιακών Αγώνων το τεύχος 4 του 1988.
Τα σκυλάκια του Παυλώφ, περιοδικό που εκδίδεται στο στέκι της παλιάς ΦΛΣ εκδόθηκαν για πρώτη φορά μάλλον στα τέλη του 1986 ή στις αρχές του 1987. Στη συλλογή μας εντοπίστηκαν τέσσερα πολυσέλιδα τεύχη από τον Απρίλη του 1987 έως τον Απρίλη του 1989. Με έντονο το στοιχείο της αυτονομίας στις σελίδες του, το περιοδικό συμμετείχε με δική του εκπομπή στο Ράδιο Ουτοπία, ένα σημαντικό εγχείρημα αυτοδιαχειριζόμενης ραδιοφωνίας στη Θεσσαλονίκη στα τέλη της δεκαετίας του 1980.
Την ίδια περίπου εποχή εκδίδεται το πρώτο τεύχος της Μανούβρας, περιοδικού που βγαίνει στο Στέκι Βιολογικού. Συλλογική, αυτοσχέδια δουλειά που αποτυπώνει τον ελευθεριακό χαρακτήρα του Στεκιού, το οποίο υπάρχει ακόμα.
Ιστορίες παρεών, συλλογικοτήτων, κοινωνικών αγώνων, προσωπικών διαδρομών, φιλοδοξιών, συγκρούσεων και πολλών άλλων γίνονται ορατές και μπορούν να αφηγηθούν μέσα από την ιστορία των «μικρών» εντύπων. Μην τα πετάτε.
Γιώργος Κουμαρίδης
Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης Θεσσαλονίκης
Φοιτητικά περιοδικά και ΑΠΘ
Φοιτητικά περιοδικά και ΑΠΘ
Φέτος το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης γιορτάζει τα 90 χρόνια από το πρώτο έτος λειτουργίας του. Έχουν μάλιστα προγραμματιστεί εκδηλώσεις όπως η έκθεση φωτογραφίας που ξεκίνησε το καλοκαίρι και θα διαρκέσει έως τις 15 Οκτωβρίου (για λεπτομέρειες εδώ). Η σημασία του πανεπιστημίου, που σήμερα είναι το πιο μεγάλο της χώρας, είναι για τη ζωή της Θεσσαλονίκης κομβική. Σε κάθε επίπεδο, οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό.
Εδώ θα μας απασχολήσει κυρίως η σημασία του πανεπιστημίου για την πολιτιστική και την εκδοτική ζωή της Θεσσαλονίκης και πιο συγκεκριμένα τα φοιτητικά περιοδικά. Τόσο προπολεμικά όσο και αμέσως μετά τον πόλεμο η εκδοτική κίνηση της πόλης συνδέεται στενά με το πανεπιστήμιο, με καθηγητές και φοιτητές του. Μια ματιά στις βιβλιογραφικές εργασίες του Ντίνου Χριστιανόπουλου και κυρίως στην εργασία του «Εκδόσεις» στο Επιτροπή Εορτασμού Πεντηκονταετηρίδος της Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1912-1962, Θεσσαλονίκη, χ.χ., σ. 489-527, όπου καταγράφει και τις μη λογοτεχνικές εκδόσεις, επιβεβαιώνει τη θέση αυτή. Ζητούμενο βέβαια παραμένει μια νέα συστηματική βιβλιογραφική έρευνα για τις εκδόσεις στη Θεσσαλονίκη που θα εμπλουτίσει τις υπάρχουσες εργασίες δίνοντας σημαντικά στοιχεία για την ιστορία της πόλης.
Ο περιοδικός τύπος που σχετίζεται με το πανεπιστήμιο χωρίζεται κυρίως σε δύο κατηγορίες. Από τη μια οι διάφορες επιστημονικές επετηρίδες και τα επιστημονικά περιοδικά που εκδίδουν οι σχολές και τα τμήματα. Από την άλλη τα φοιτητικά περιοδικά. Περιοδικά συχνά βραχύβια, με ποικιλία ύλης, βήμα και πεδίο τριβής νεανικών φωνών και ανησυχιών. Επιστημονικά, λογοτεχνικά, πολιτικά, συνδικαλιστικά, ποικίλης ύλης. Άλλα πιο φροντισμένα, κάποια αυτοσχέδια. Θα άξιζε να γίνει μία συστηματική προσπάθεια καταγραφής τους.
Στις συλλογές μας αυξάνονται σταδιακά παρόμοια αποκτήματα για τα οποία χαιρόμαστε ιδιαίτερα. Ορισμένα από αυτά θα σας παρουσιάσουμε εδώ. Σαν μια στιγμή μέσα στην ιστορία των χιλιάδων φοιτητών που έμαθαν, ερωτεύθηκαν και έζησαν στο πανεπιστήμιο αυτό.
Το πιο γνωστό ίσως φοιτητικό περιοδικό που ξεπήδησε μέσα από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης τον καιρό της κατοχής και ίσως ένα από τα γνωστότερα και πλέον επιδραστικά ελληνικά νεανικά περιοδικά ήταν το Ξεκίνημα, έκδοση του Εκπολιτιστικού Ομίλου Πανεπιστημίου. Στις σελίδες του περιοδικού ξεχωρίζει το όνομα του «αρχισυντάκτη» Μανόλη Αναγνωστάκη καθώς και άλλων συνεργατών του όπως του Θανάση Φωτιάδη, του Κλείτου Κύρου, του Πάνου Θασίτη.
Στα 1946 το Δελτίο του Συλλόγου των Φοιτητών της Φυσικομαθηματικής Σχολής & Χημείας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης λειτουργεί κυρίως σαν βοήθημα όπως φαίνεται από τα περιεχόμενά του.
Ενημερωτικό κυρίως χαρακτήρα είχε το Δελτίον Συλλόγου Διεθνών Σχέσεων Φοιτητών Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Εδώ άδετο τεύχος του 1961.
Το 1955 κυκλοφορεί το περιοδικό Τα Φοιτητικά Γράμματα της Θεσσαλονίκης, έκδοση της Επιμορφωτικής Φοιτητικής Ενώσεως Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ποικίλη ύλη που περιλαμβάνει και λογοτεχνία με ένα διήγημα του Βασίλη Βασιλικού.
Περιοδικό με παρόμοιο τίτλο είναι τα Φοιτητικά Γράμματα έκδοση της Φοιτητικής Ένωσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου με αρχισυντάκτη τον Βίκτωρα Νέτα. Το τεύχος 13 είναι από το 1959.
Ο εφημεριδόσχημος Σπουδαστικός Κόσμος, κυκλοφόρησε το 1963 με διευθυντή και αρχισυντάκτη τον Ι. Ανδρέαδη. Ανάμεσα στους συνεργάτες του βρίσκουμε τον Κωστή Μοσκώφ και τον Άλκη Σαχίνη.
Οι Μήνες εκδόθηκαν αρχικά το 1962 από το Σύλλογο Φοιτητών Φιλοσοφικής. Περιείχαν μελέτες, ελληνική και μεταφρασμένη λογοτεχνία, κριτική. Εδώ τεύχος του 1965.
Μεταπολιτευτικά άνθησε το έντονα πολιτικοποιημένο φοιτητικό περιοδικό. Ανάμεσά τους οι Νέοι Αγώνες, Περιοδική Έκδοση του Συλλόγου Φοιτητών Φιλοσοφικής και Ι.Ξ.Γ. με αρχισυντάκτη τον Κλέαρχο Τσαουσίδη. Εδώ το τεύχος 2 με ημερομηνία έκδοσης 17 Νοέμβρη 1975.
Τον Φεβρουάριο του 1977 εκδίδεται το πρώτο τεύχος του Η εξέγερση είναι δίκαια, σπουδαστικό περιοδικό για μια προλεταριακή αριστερά. Το περιοδικό διευθύνεται από συντακτική επιτροπή και στην πρώτη του σελίδα έχει προμετωπίδα τη φράση «Το προλεταριάτο πρέπει ν’ ασκήσει παντού την εξουσία του, ΜΑΟ».
Το Χωρίς Ρεκόρ, έκδοση της Συσπείρωσης ΤΕΦΑΑ κυκλοφόρησε για πρώτη φορά τον 1985. Με έντονα κριτική διάθεση και αντισυμβατική ματιά πάνω στο ζήτημα των Ολυμπιακών Αγώνων το τεύχος 4 του 1988.
Τα σκυλάκια του Παυλώφ, περιοδικό που εκδίδεται στο στέκι της παλιάς ΦΛΣ εκδόθηκαν για πρώτη φορά μάλλον στα τέλη του 1986 ή στις αρχές του 1987. Στη συλλογή μας εντοπίστηκαν τέσσερα πολυσέλιδα τεύχη από τον Απρίλη του 1987 έως τον Απρίλη του 1989. Με έντονο το στοιχείο της αυτονομίας στις σελίδες του, το περιοδικό συμμετείχε με δική του εκπομπή στο Ράδιο Ουτοπία, ένα σημαντικό εγχείρημα αυτοδιαχειριζόμενης ραδιοφωνίας στη Θεσσαλονίκη στα τέλη της δεκαετίας του 1980.
Την ίδια περίπου εποχή εκδίδεται το πρώτο τεύχος της Μανούβρας, περιοδικού που βγαίνει στο Στέκι Βιολογικού. Συλλογική, αυτοσχέδια δουλειά που αποτυπώνει τον ελευθεριακό χαρακτήρα του Στεκιού, το οποίο υπάρχει ακόμα.
Ιστορίες παρεών, συλλογικοτήτων, κοινωνικών αγώνων, προσωπικών διαδρομών, φιλοδοξιών, συγκρούσεων και πολλών άλλων γίνονται ορατές και μπορούν να αφηγηθούν μέσα από την ιστορία των «μικρών» εντύπων. Μην τα πετάτε.
Γιώργος Κουμαρίδης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου