Κυριακή 30 Απριλίου 2017


Πόσοι και πόσοι δε θα ήθελαν να έχουν τη γοητευτική ικανότητα ενός πουλιού;  Να μπορούν να πετούν ανάλαφρα ψηλά από την επιφάνεια της Γης και να χαίρονται τις ομορφιές της. Να αλλάζουν συνεχώς εικόνες και τοπία, να γνωρίζουν νέους τόπους, άλλους ανθρώπους και συνήθειες. Όμως, ενώ όλα αυτά είναι συναρπαστικά, μη γίνει καμιά παρεξήγηση. Πάντα να διατηρείται η επιθυμία της επιστροφής στη δική σου φωλιά, εκεί που πρωτοαντίκρισες το φως της ζωής και ψήθηκε ο χαρακτήρας σου. Είναι ψευδαίσθηση να νομίσεις ότι φεύγοντας αφήνεις εκεί και τις αναμνήσεις σου. Όχι! Αυτές θα σ’ ακολουθούν και από ένα σημείο και μετά θα γίνουν πνιγηρός βρόχος. Είσαι κολλημένος και χωρίς γιατρειά με το παρελθόν. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι το πέτυχαν. Ίσως για κάποιο διάστημα αυτό να είναι μπορετό. Αλλά μην κάνουν το λάθος και εφησυχάσουν. Κάποια στιγμή το θεριό του νόστου θα τους επισκεφτεί και θα τους αναστατώσει τον ύπνο.    




Το άνοιγμα των σχολείων

Θωμάς Σιταράς17/09/201617/09/201608:30

Το άνοιγμα των σχολείων

Απολαυστικό κείμενο της εφημερίδας «Πατρίς» του 1928 - «Πώς να μάθωσι οι μαθηταί γράμματα; Μήπως δέρνουν ποτέ αυτούς; Μήπως εγκλείουσι εν τω υπογείω τω γέμοντι ακαθαρσιών και ποντικών; Μήπως εξασκούν τους παίδας εις την ορθογραφίαν; Ταλαίπωρε Όμηρε! Και την γλώτταν των πατέρων ημών κατέστρεψαν!»


Share

  •  
  •  
  •  
  •  






πολαυστικό κείμενο της εφημερίδας «Πατρίς» του 1928 - «Πώς να μάθωσι οι μαθηταί γράμματα; Μήπως δέρνουν ποτέ αυτούς; Μήπως εγκλείουσι εν τω υπογείω τω γέμοντι ακαθαρσιών και ποντικών; Μήπως εξασκούν τους παίδας εις την ορθογραφίαν; Ταλαίπωρε Όμηρε! Και την γλώτταν των πατέρων ημών κατέστρεψαν!»

Το σπίτι που μένουμε έχει αυτή τη βδομάδα την τιμητική του. Περιτριγυρισμένο από 3 σχολεία όλων των βαθμίδων λούζεται καθημερινά από τα τιτιβίσματα του νεαρού μαθητόκοσμου. Τα σχολεία άνοιξαν λοιπόν, το μελίσσι επανήλθε στην κυψέλη του.

Σας πάω τώρα στο 1928 για να ζήσουμε κάποια άλλα ξεκινήματα. Εσείς θα μου πείτε πόσο μοιάζουν ή πόσο διαφέρουν από τα σημερινά…
«-Τοτό, Τοτό
-…..
-Τοτό! Τι έπαθε αυτό το παιδί και δεν ξυπνάει σήμερα πρωί! Ξύπνα παιδί μου έχεις σχολείο σήμερα, αρχίζουν τα μαθήματα.
-Σχολείο; Ούφ! Μα εγώ κοιμούμαι…
-Σήκω παιδί μου, σήκω. Μα που να ξυπνήση σήμερα ο Τοτός. Η μαμά του τον σκουντάει, του τραβάει το σκέπασμα, εκείνος θρηνομουρμουρίζει και γυρίζει από το άλλο πλευρό, η μαμά τον καταβρέχει και επί τέλους ο Τοτός αποφασίζει να σηκωθή από το κρεββάτι.
-Έλα Τοτό βιάσου είνε παρά τέταρτο η ώρα.
-Παρά τέταρτο; Να παρ’ η οργή και πότε θα ετοιμασθώ εγώ; Και αρχίζουν οι συνηθισμένες γκρίνιες του Τοτού.
-Το καπέλλο μου, ποιος πήρε το καπέλλο μου; Μα τώρα εδώ δεν το είχα; Να παρ’ η ευχή παρά δέκα η ώρα και γω δεν φόρεσα τα παπούτσια μου ακόμα. Που είνε οι καλτσοδέτες μου καλέ μαμά; Ουφ! Μα που τα βάζετε; Και ο Θουκιδίδης; Που είνε το βιβλίο μου; Ώ, ώ, κονδυλοφόρο χωρίς πεννάκι, μα πως θα πάω στο σχολείο;

Κι’ ο μικρούλης αφού τα θαλάσσωσε όλα, αφού κάνει άνω κάτω όλο το σπίτι φεύγει καμμιά φορά για το σχολείο, όπου καταφθάνει ασθμαίνων ολίγο έπειτα από τον δάσκαλό του.
                                                ***
Ποιος πέρασε χθες έξω από τα σχολεία, που γιόρταζαν το άνοιγμά τους, και δεν άκουσε φωνές και γέλοια και δεν ένοιωσε μέσα του μια νοσταλγία περασμένων παληών χρόνων, ωραίων καιρών της παιδικής ζωής, των χρόνων εκείνων της ξενοιασιάς και των ελπίδων, των ονείρων και της χαράς!
Φωνές, φωνούλες, γέλοια, χαρές, μειδιάματα, τραγούδια, πειράγματα, καυγαδάκια, συντακτικά, γραμματικές, μολύβια, κονδυλοφόροι, καλαμάρια, Ηρόδοτος, κραγιονάκι, τσάντες, τσαντάκια, τσιγαράκια, Θουκυδίδης, ραβασάκια, Βιργίλιος, γομολάστιχες, μπίλιες, Όμηρος, μαστίχες όλα σε ένα απερίγραπτο μωσαϊκό χτες.
Άνοιξαν οι θύρες των σχολείων διάπλατα για να δεχθούν λιλιπούτιους μπεμπέδες που θ’ αρχίσουν από το άλφα της γνώσεως για να καταλήξουν στο ωμέγα της δόξης, τσαρλεστοφορεμένους γυμνασιόπαιδας, που θ’ αυξήσουν αύριο τον αριθμό των γραμματισμένων και το κύμα των θεσιθήρων, και κομψές δεσποινιδούλες με τη σικ τουαλεττίτσα τους που θα μάθουν γράμματα αλλά και φλέρτ.
                                                        ***
Τι χαρά και τιτίβισμα από ωραία χειλάκια μέσα στην αυλή και στο διάδρομο του σχολείου.
-Λιλή!
-Μαίρη!
-Εδώ και σύ Ιουλία, Νίκη, Μαρίκα γειά σας κορίτσια. Και η Μπέτυ; Τι γίνηκε καλέ η φιλενάδα μας; Δάγκειο ακόμα;
-Τι δάγκειο λες και σύ;
-Και τότε;
-Θυμάσαι κείνον τον φοιτητή που μας έλεγε πέρυσι;
-Εκείνον που την πείραζε, εκείνον τον βλάκα;
-Ακριβώς.
-Λοιπόν;
-Αρραβωνιάστηκε μαζί του τον περασμένο μήνα, παντρεύεται μεθαύριο και φεύγει για την Ευρώπη.
-!...
Και συζήτησις εξακολουθεί με την ίδια και χειρότερη ζωηράδα ως που το κουδούνι του σχολείου διαταράξη την ακουή των γειτόνων και την φλυαρία των κοριτσιών.


                                                   ***
Ά! Το κουδούνι του σχολείου!
Ένας 74άρης περιγράφει και στοχάζεται- Ιανουάριος του 2015
Την τελευταία διετία της ζωής μου παρατήρησα μια διαρκώς ογκούμενη ελάττωση της ικανότητάς μου στο περπάτημα. Θυμίζω ότι το περπάτημα και η συνεπαγόμενη δυνατότητα παρατήρησης των διαδοχικών εικόνων, των μικροσυμβάντων, της εναλλαγής της θέας και των τοπίων ήταν και παραμένει μια από τις λίγες αγαπημένες κι εναπομένουσες απασχολήσεις, που γέμιζαν τον ελεύθερο χρόνο μου. Σε πρώτη φάση έδωσα την άμεση λογική εξήγηση, που πέρασε από το μυαλό .
«Για στάσου νεαρέ εισήλθες όρθιος και χωρίς σοβαρές περιπέτειες υγείας στην όγδοη δεκαετία της ζωής σου! Δεν είναι λογικό τα μαντάτα να φτάσουν και σε σένα; Άντε τυχεράκια! Βγάλε το σκασμό κι άσε τη γκρίνια …»
Ήδη με τα μέτρα της μέσης προσδόκιμης ηλικίας πριν λίγα χρόνια είμαι στα όρια. Άρα είναι αναμενόμενες οι πάσης φύσεως εκπτώσεις και ψυχολογικά είμαι σχεδόν προετοιμασμένος γι αυτές
«Κακομοίρη μου» είπα στον εαυτό μου «μετράς πλέον τα υπόλοιπα που σου απομένουν»
Σημάδι του χρόνου που έφυγε και προμήνυμα του υπόλοιπου που απέμεινε. Όμως να σας πω την αμαρτία μου δε μου καλοάρεσε η κατάσταση κι άρχισα να το ψάχνω. Θέλοντας και μη αφού ζω μαζί με δυο γλυκούς κέρβερους, τη γυναίκα και την κόρη μου, που μου έφαγαν τ’ αυτιά.
«Θα πάμε στους γιατρούς και θα μας δώσουν μια εξήγηση».
Όπως συμβαίνει πάντα, εγώ είπα την τελευταία κουβέντα … συμφωνώντας μαζί τους
«Εντάξει κορίτσια! Θα πάμε»
Άρχισα εξετάσεις. Πρώτα στο Ωνάσειο για την καρδιά μου. Η ευκολοσυγκίνητη και κακοζωισμένη καρδούλα μου, πέρα από μερικά δευτερεύοντα στοιχεία, κρατούσε καλά ακόμα και δεν ήταν η αιτία του εύκολου λαχανιάσματος. Συνέχισα με νευρολόγο κι αφού του πήγα τις απαντήσεις από την πρώτη σειρά των εξετάσεων, συν τα αναλυτικά τεστ στα άκρα μου, που μου έκανε ο ίδιος ανακοίνωσε το χαρμόσυνο νέο
«Από Αλτσχάϊμερ δεν κινδυνεύεις!»
Σιγά το νέο! Έτσι κι αλλιώς δεν είχα να χάσω και πολλά….
Έγραψε μια νέα σειρά εξετάσεων ανάμεσα στις οποίες ήταν και η μαγνητική τομογραφία της σπονδυλικής στήλης που έκανα στο ΙΑΤΡΟΠΟΛΙΣ. Εκεί δόθηκε η απάντηση. Στους τελευταίους σπονδύλους είχε επέλθει συνωστισμός. Πέρα από τις αλλοιώσεις του χρόνου είχαν συσσωρευτεί ξένες ουσίες, άλατα ουδέτερα κι άλλες πρόσθετες ουσίες που «έπνιγαν» τον νωτιαίο σωλήνα και δεν τον άφηναν να τροφοδοτήσει ομαλά το κάτω μέρος του σώματος, δηλαδή πιο συγκεκριμένα τα δυο πόδια. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ η διάμετρος του σωλήνα έπρεπε να είναι τουλάχιστον 20 mm στη περίπτωση μου είχε περιοριστεί σε 6,5 mm. Σα συνέπεια θα είχα σταδιακό περιορισμό της ικανότητας κίνησης με πιο πιθανό ενδεχόμενο να κάτσω σύντομα σε καροτσάκι.
Παρόλα αυτά το ενδεχόμενο της εγχείρησης το αντιμετώπιζα αρνητικά φοβούμενος το άγνωστο.
Με γέμισαν με ψέματα! Μα η αλήθεια να λέγεται. Μου άρεσαν και τα κατάπια αμάσητα. Έτσι η ευθύνη ανήκει σε μένα και δεν κάνω απόπειρα μεταβίβασης.
«Δευτέρα θα μπεις στην κλινική. Τρίτη θα γίνει η εγχείρηση, Τετάρτη θα σηκωθείς»
Έτσι κι έγινε. Η περιπέτεια άρχισε μετά τις δυο πρώτες μέρες της εγχείρησης. Πόνος, πόνος και πόνος. Όχι ντε και καλά της πληγής, αλλά όλου του σώματος με τα κρέατα των κάτω άκρων να τα αισθάνομαι «σκοτωμένα έως σάπια». Τα πάνω άκρα γεμάτα με σωληνάκια πάσης φύσεως, που κατέληγαν σε δυο πεταλούδες εισροής φαρμάκων και τρείς ακόμη εκροές ούρων και αιμάτων-εκκρίσεων της πληγής. Να το πω καθαρά και χωρίς πολλά λόγια
Ο πόνος είναι ένα μαύρο σύννεφο που σκεπάζει σχήματα, ικανότητες, σκέψεις και προβληματισμούς. Είναι ένα ισοπεδωτικό μηχάνημα που σε εξουδετερώνει και σε μετατρέπει σε άνευ αντιστάσεως λεία στα δόντια και τα νύχια ενός σαρκοβόρου ζώου. Πρέπει εδώ να το ξεκαθαρίσω για να μη γίνονται παρεξηγήσεις
Εκείνος ο Λευτέρης, που κάποιοι ήξεραν, κάποιοι άκουσαν και κάποιοι φαντάζονται έχει πεθάνει ανεπιστρεπτί. Τώρα στη θέση του υπάρχει ένας ηλικιωμένος άνθρωπος, περιορισμένης αντοχής, μικρής υπομονής, με το μόνο πλεονασματικό στοιχείο τα νεύρα μου, τα οποία βεβαίως ξεσπάω στο μόνο άτομο που με παίρνει, την υπομονετική γυναίκα μου
Η επόμενη εβδομάδα ήταν ένα επταήμερο απόλυτης αγρύπνιας, παρά την ενίσχυση της δόσης των ηρεμιστικών φαρμάκων. Οι δείκτες των ρολογιών αγκιστρώθηκαν και επιβεβαιώθηκε η αντίληψη για τη σχετικότητα του χρόνου. Βάσανο !!!
Ας τολμήσω εδώ να πω και κάτι μεταφυσικό κι ας με παρεξηγήσουν μερικοί. Στο βιβλίο μου «Κι όμως ήταν όμορφα» μια παράγραφος έχει τίτλο «19 Νοεμβρίου» όπου τη χαρακτηρίζω αποφράδα μέρα και κάθε φορά που έρχεται ασυναίσθητα με κυριεύει ένα αίσθημα αγωνίας ότι κάτι κακό θα μου συμβεί. Ο θάνατος του Πατέρα μου και η σύλληψη μου από την ασφάλεια της Χούντας συνέβησαν αυτήν την ημερομηνία. Έ! λοιπόν. 18 Νοεμβρίου έγινε η επέμβαση και 19 Νοεμβρίου είμαι στο θάλαμο της εντατικής με περιστατικά γύρω μου ίσως σοβαρότερα από το δικό μου. Σύμπτωση θα μου πείτε, μα έλα να εξηγήσεις στον Λευτέρη που πονάει και ξαγρυπνά τη ..σύμπτωση !
Εν πάση περιπτώσει στη συνέχεια βελτιώθηκα, πήγα στο σπίτι μου, άρχισα τη φυσιοθεραπεία, που θα πάρει χρόνο. Στη 17 ημέρα έκοψα τα ράμματα, που με ενίσχυσαν ψυχολογικά και από τότε βλέπω καθημερινή βελτίωση. Θα χρειαστεί εύλογος χρόνος και το ξέρω, αλλά είμαι σίγουρος ότι όλα θα πάνε καλά.
Με την εξομολόγηση αυτή βοηθήθηκα κι εγώ κι έτσι να το δείτε και σεις.
Φιλάκια σ’ όλους….
(Από την πρώτη δημοσίευση πέρασαν 2,5 χρόνια. Στέκομαι όρθιος και περπατώ, αλλά η φιλοδοξία μου να λάβω μέρος στο βάδην των 50 χιλιομέτρων στους προσεχείς ολυμπιακούς, είναι πολύ χλωμή)




Μιχαήλ Τοσίτσας

Γεννήθηκε στο Μέτσοβο το 1787. Ήταν ο μεγαλύτερος γιος του Αναστασίου Τοσίτσα, ο οποίος διατηρούσε ένα κατάστημα επεξεργασίας γουναρικών στη Θεσσαλονίκη και της επίσης μετσοβίτισσας Κάτσιως. Τα πρώτα γράμματα τα διδάχτηκε στη γενέτειρά του από τοπικούς ιερείς και δασκάλους. Το 1797 εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη συνεχίζοντας την εγκύκλια εκπαίδευσή του μέχρι και το 1801. Τη χρονιά αυτή εργάστηκε με δική του πρωτοβουλία - παρά τις αντιρρήσεις του πατέρα του - ως μαθητευόμενος κάτω από άθλιες συνθήκες στο εργαστήριο γουναρικών κάποιου Καραστογιάννη, αποκομίζοντας μετά από σκληρή εργασία δύο χρόνων, 40 γρόσια τα οποία χρησιμοποίησε ως πρώτο κεφάλαιο για εμπορικές δραστηριότητες. Από το 1806 ανέλαβε ο ίδιος την οικογενειακή επιχείρηση με τη βοήθεια των τριών αδερφών του: Νικολάου, Κωνσταντίνου και, κυρίως, του Θεόδωρου.

Η οικονομική ύφεση στην οποία είχε περιέλθει το εμπόριο λόγω του ηπειρωτικού αποκλεισμού που είχαν επιβάλλει οι Βρετανοί, έπεισε το δεκαοκτάχρονο Μιχαήλ να επεκταθεί εμπορικά στην Αίγυπτο. Εκεί έστειλε τον αδερφό του Θεόδωρο ο οποίος επέτυχε να δημιουργήσει μια βιώσιμη επιχείρηση. Το 1812, ο Μιχαήλ έστειλε δίπλα στο Θεόδωρο και τους άλλους δύο αδερφούς τους, τον Κωνσταντίνο και το Νικόλαο. Ο Κωνσταντίνος εγκαταστάθηκε στο Κάιρο, όπως και ο Νικόλαος, αφού για ένα σύντομο διάστημα εργάστηκε στην Αλεξάνδρεια.

Οι επιχειρήσεις της οικογένειας Τοσίτσα επεκτάθηκαν σε ολόκληρο το μεσογειακό χώρο με τη λειτουργία καταστημάτων στη Μάλτα και το Λιβόρνο, τα οποία διηύθυνε ο Νικόλαος και, μετά τον αιφνίδιο θάνατό του, ο Κωνσταντίνος. Η αδυναμία του τελευταίου, ο οποίος «...δεν ήξευρε καλώς να γράψει ούτε ελληνιστί και έτι μάλλον δεν ήξευρε ποσώς την ιταλικήν γλώσσαν...» να ανταπεξέλθει στις αυξημένες ανάγκες του υποκαταστήματος στο Λιβόρνο, υποχρέωσαν το Μιχαήλ να καλέσει τον αγαπημένο του ανεψιό, γιο της αδερφής του Στάμως Στουρνάρη, Νικόλαο, για να αναλάβει τη διεύθυνση. Τέλος και ο ίδιος αποφάσισε να εγκαταλείψει τη Θεσσαλονίκη και να εγκατασταθεί στην Αλεξάνδρεια.

Από το 1824, ο εμπορικός οίκος ‘‘Τοσίτσα’’ εξελίχτηκε σε μια κολοσσιαία επιχείρηση και ο ιδρυτής του σε ένα από τα πλέον επίλεκτα μέλη της ελληνικής παροικίας της Αλεξάνδρειας και ένας από τους σημαντικότερους οικονομικούς παράγοντες της Αιγύπτου. Επιπλέον, εκμεταλλευόμενος τις στενές φιλικές, αλλά και οικονομικές, σχέσεις που ανέπτυξε με το χεδίβη Μεχμέτ Άλυ, διεύρυνε ακόμη περισσότερο την οικονομική του επιφάνεια αλλά και την κοινωνική του εμβέλεια. Απέκτησε τεράστιες γαιοκτησίες βαμβακοκαλλιέργειας, ενώ παράλληλα ορίστηκε γενικός επίτροπος και διαχειριστής των γαιοκτησιών του αιγύπτιου ηγεμόνα. Η εμπιστοσύνη του Μεχμέτ Άλυ προς το Μιχαήλ Τοσίτσα ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο και λόγω της ουδέτερης στάσης που τήρησε ο τελευταίος απέναντι στην Ελληνική Επανάσταση. Ο Μιχαήλ, σε αντίθεση με τον αδερφό του Θεόδωρο, ο οποίος «...είχε κατηχηθή παρά τινός εταιριστού και είχεν αναδειχθή εις των ενθέρμων ζηλωτών...» του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα των ομογενών του, δεν ήρθε σε επαφή με τη Φιλική Εταιρεία, ούτε εκδήλωσε εμπράκτως τη συμπάθειά του στην Επανάσταση. Για τη στάση του αυτή, επικρίθηκε έντονα από τους ιστορικούς της περιόδου, ενώ ο Αναστάσιος Γούδας τον υπερασπίστηκε. Ανεξάρτητα από τους λόγους ή τις προθέσεις που τον ώθησαν στην πρόκριση της παραπάνω στάσης, αναμφισβήτητο γεγονός είναι ότι ο Μιχαήλ Τοσίτσας αφιέρωσε τεράστια ποσά για την εθνική σωτηρία και ευημερία.

Παρασκευή 28 Απριλίου 2017


Το φαινόμενο του ευεργετισμού στην Κοζάνη

 17ος-19ος αιώνας-μέρος της ομιλίας του Μυλωνά

Το ζήτημα του ευεργετισμού

Ο ελληνικός ευεργετισμός αποτελεί ένα φαινόμενο με ιδιαίτερη θέση στη νεοελληνική ιστορία. Η παρουσία του από τα προεπαναστατικά χρόνια ως σήμερα αναδεικνύει όχι μόνο τη διάρκειά του, αλλά και τις διαφοροποιήσεις του ίδιου του φαινομένου και της νοοτροπίας των ευεργετών. Πέρα από την ορατή και αδιαμφισβήτητη συμβολή του σε διάφορους τομείς της κοινωνικής και οικονομικής ζωής, η παρουσία και η δράση των ευεργετών επηρέασε σημαντικά τις αντιλήψεις της κοινωνίας για το ρόλο του κράτους, για τη διασύνδεση κράτους και ατόμου, οικονομίας και πολιτικής, για τη διαμόρφωση, εντέλει, ποικίλων κοινωνικών προτύπων. Η προσέγγισή του, ωστόσο, με ιστορικούς όρους άρχισε να γίνεται μόλις τα τελευταία χρόνια. Το γεγονός αυτό εκπλήσσει, επειδή ο ευεργετισμός συμπλέκεται άμεσα με την απελευθέρωση, την ενδυνάμωση του προεπαναστατικού Ελληνισμού και, στη συνέχεια, τη σύνδεση με τις τύχες του νεοϊδρυθέντος κράτους.

Οι δύσκολες συνθήκες ζωής στις γενέτειρές τους, οι δυσχερείς οικονομικές, πολιτικές και δημογραφικές ανάγκες και η μεγάλη πίεση των Τούρκων κατακτητών οδήγησαν τους Έλληνες από το τελευταίο τέταρτο του 17ου αιώνα σε μεταναστεύσεις. Η ελπίδα για καλύτερη ζωή, το εμπόριο και η δίψα για μάθηση ήταν οι βασικότεροι λόγοι των μεταναστεύσεων. Το εμπόριο αποτέλεσε το σημαντικότερο παράγοντα στην ίδρυση νέων ελληνικών παροικιών.

Η ευεργεσία: κρίκος διασύνδεσης της γενέθλιας γης και των Κοζανιτών του εξωτερικού

Η «ευεργεσία» αποτελεί έναν ιδιαίτερο τρόπο επανασύνδεσης γενέθλιου τόπου και Διασποράς και προϋποθέτει την ύπαρξη συγκριτικού πεδίου του ενός με τον άλλο. Αποδέκτης της «ευεργεσίας» είναι μια πόλη, κωμόπολη ή χωριό. Ο μικρόκοσμος, λοιπόν, της γενέτειρας ευεργετείται  με κρήνες (Γεώργιος Λασσάνης, Κωνσταντίνος Τυφόξυλος), κτίρια σχολείων, υποτροφίες και τόμους βιβλίων στη Βιβλιοθήκη της πόλης (αδερφοί Βαλταδώροι, Παύλος Χαρίσης, Κωνσταντίνος Γκέρτσιος, Παγούνης, Αγόρας Πλατώνης, Πόποβιτς, Δημήτριος Ταϊκατζής, Γεώργιος Λασσάνης, Ιωάννης Μουράτης, αδερφοί Λακοβά, Χαρίσιος Μούκας, Αδερφοί Τυφόξυλοι, Κωνστνατίνος Δρίζης, αδερφοί Κοβεντάροι), νοσοκομεία (Κωνσταντίνος Μαμάτσιος και Αναστάσιος Στάμκος), μέριμνα για τα φτωχά στρώματα και την τρίτη ηλικία (Επίσκοπος Βενιαμίν Καρίπογλου, Ιωάννης Μουράτης, Μητροπολίτης Ιωακείμ Αποστολίδης, Γεώργιος Λυριτζής, Σωκράτης Μπλιούρας, Γεώργιος Καράτζιας), συντήρηση και κατασκευή νέων εκκλησιών (Κωνστνατίνος Τακιατζής, Χρήστος Πλατώνης). Από την πλευρά του ευεργέτη, η πράξη της «ευεργεσίας» εμπνέεται και εμπεριέχει φιλοπατρία και φιλάνθρωπη χριστιανική ηθική, εργατικότητα και λιτότητα στη διαβίωση, νόστο για το γενέθλιο τόπο, μίμηση προγενέστερων ευεργετών και επιζήτηση υστεροφημίας, σεβαστή οικογενειακή κατάσταση και κοινωνικό κύρος στους τόπους διαμονής.

Η ιστορία του Κοζανίτικου Ευεργετισμού

Η ιστορία του κοζανίτικου ευεργετισμού δε διαφέρει από εκείνη της υπόλοιπης Ελλάδας: ξεκινάει με ένα φτωχό Κοζανίτη που πλουτίζει με μεγάλες προσπάθειες και πολύ μόχθο σε έναν ξένο τόπο και αφιερώνει τη ζωή και την περιουσία του στην ιδέα να εξασφαλιστεί ένα μέλλον για τον αγαπημένο γενέθλιο τόπο του. Και φτάνει στο αποκορύφωμά της με τον Κωνσταντίνο Μαμάτσιο, από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της πόλης της Κοζάνης, που κατάφερε να πραγματοποιήσει τα ιδεαλιστικά του όνειρα και να δώσει ζωή σε πολλούς συμπολίτες του – και όχι μόνο – με την κατασκευή του νοσοκομείου της πόλης. Ανάμεσα σε αυτούς απλώνεται ένας μεγάλος κατάλογος ευεργετών και δωρητών της πόλης, ο οποίος ωθεί τους ερευνητές να διαπιστώσουν τις ιστορικά υπαγορευμένες μεταλλάξεις του φαινομένου.

Ο μεγάλος αριθμός των ευεργετών φεύγει σε μικρή ηλικία από το γενέθλιο τόπο του, ζει στο εξωτερικό, όπου προκόβει και συνήθως δεν επιστρέφει στην πατρίδα του. Λίγοι είναι αυτοί που αποφασίζουν να επιστρέψουν στην Κοζάνη. Κάποιοι από αυτούς που απέκτησαν μεγάλη περιουσία γίνονται ευεργέτες δύο τόπων: ευεργετούν και την πόλη στην οποία διαβιούν και διατηρούν τις επιχειρήσεις τους και βέβαια την Κοζάνη.

Η καταγεγραμμένη προσφορά των φημισμένων Κοζανιτών εμπόρων στα Βαλκάνια, στην κεντρική και βορειοδυτική Ευρώπη προς την ιδιαίτερη πατρίδα τους ξεκινάει ήδη από το 17ο αιώνα. Πρόκειται για μια προσφορά που κάλυψε πολλές από τις κοινοτικές ανάγκες και την υλική υποστήριξη του οράματος για το διαφωτισμό των συμπολιτών, καθώς «μόνη αληθής κιβωτός και μόνον ασφαλές κλειδίον του πλούτου είναι η παιδεία», σύμφωνα με τον Κοραή, όπως έγραψε σε μια Επιστολή του προς τους Δημογέροντες και Προεστώτες της Ύδρας, στις 14 Ιουνίου 1820, και τη βελτίωση της ζωής των φτωχών.  Οι Κοζανίτες ευεργέτες, παρά το γεγονός ότι εύκολα εντάσσονται στο γενικότερο φαινόμενο του ελληνικού ευεργετισμού, στοχεύουν σε συγκεκριμένες δράσεις. Η κυρίαρχη δράση είναι αυτή της δημιουργίας σχολείων και της προσφοράς βιβλίων στη βιβλιοθήκη της πόλης. Ο ευρωπαϊκός και ελληνικός διαφωτισμός τους έχει επηρεάσει ιδιαίτερα. Όπως επίσης και η ζωή τους στο εξωτερικό, η απόκτηση περιουσίας με σκληρή δουλειά και η ένταξή τους στη νεοεμφανιζόμενη τότε αστική τάξη των ευρωπαϊκών πόλεων. Μέσα από την εκπαίδευση των συμπολιτών τους θα προσπαθήσουν να ανορθώσουν τη γενέτειρά τους και πολύ περισσότερο να πείσουν ότι κάποια στιγμή πρέπει να επαναστατήσουν κατά του τουρκικού ζυγού και να ελευθερωθούν.

Οι Κοζανίτες ευεργέτες εντάσσονται σε δύο μεγάλες και χαρακτηριστικές ομάδες:

α) στους ιδιώτες, οι οποίοι κυρίως ως μετανάστες στην Ευρώπη και μέσα από σκληρή δουλειά απέκτησαν σημαντικό πλούτο και

β) σε αυτούς που προέρχονται από την Εκκλησία. Πρόκειται κυρίως για Επισκόπους, συνήθως φωτισμένους ανθρώπους, οι οποίοι δώρισαν ένα τμήμα της περιουσίας τους σε διάφορες εκκλησίες της Επισκοπής τους. Ενδιαφέρον αποκτά ωστόσο το γεγονός ότι με την ευεργεσία τους μερίμνησαν τόσο για την ίδρυση και λειτουργία σχολείων στην Επισκοπή τους όσο και για τον εμπλουτισμό της Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Κοζάνης με τη δωρεά των βιβλίων τους. Φαινόμενο που συνδέει άμεσα τη δική τους παιδεία με την κατανόηση για μόρφωση και εκπαίδευση του λαού, με στόχο την εθνική αναγέννηση και απελευθέρωση. Χαρακτηριστικότερος όλων ίσως είναι ο Διονύσιος Ψαριανός, ο οποίος δώρισε το σύνολο της βιβλιοθήκης του στο Δήμο και δικαίως μια αίθουσα στην Κοβεντάρειο Δημοτική Βιβλιοθήκη έχει το όνομά του. Στην ομάδα των επισκόπων ανήκουν επίσης οι: Επίσκοπος Θεόφιλος ο Βεροιεύς (1768-1811), Επίσκοπος Βενιαμίν Καρίπογλου (1781-1851), Μητροπολίτης Κωνστάντιος Ματουλόπουλος (1841-1910), Οικουμενικός Πατριάρχης Φώτιος Μανιάτης (1874-1939), Μητροπολίτης Ιωακείμ Αποστολίδης (1883-1962).

Οι ευεργεσίες της πρώτης μεγάλης ομάδας δε θα μπορούσαν να διαφέρουν πάρα πολύ από αυτές της δεύτερης. Η εποχή του Νεοελληνικού Διαφωτισμού ακμάζει ήδη, η επιταγή για παιδεία του υπόδουλου έθνους γίνεται πλέον πρωτεύουσα και οι απόδημοι Κοζανίτες εμπλέκονται στη δίνη όλων αυτών των γεγονότων. Οι μετανάστες-ευεργέτες της λεγόμενης «πρώτης γενεάς», το 18. αι., προσανατολίστηκαν στη χρηματοδότηση εκδόσεων Ελλήνων συγγραφέων (Παναγιώτης Μουράτης), στην οικονομική ενίσχυση της περίφημης Σχολής της Κοζάνης (Γεώργιος Αγόρας και Χρήστος Πλατώνης, Κοζανίτες μεγαλέμποροι στη Βουδαπέστη) και στον εμπλουτισμό της Βιβλιοθήκη της Κοζάνης με σημαντικά συγγράμματα της εποχής.

Κατά το 19ο αιώνα, ενώ στην απελευθερωμένη Ελλάδα οι ευεργεσίες εντάσσονται σε ένα πλαίσιο εξορθολογισμού και αστικού εκσυγχρονισμού της οικονομίας και της κοινωνίας, στη Μακεδονία και συγκεκριμένα στην Κοζάνη ο ευεργετισμός συνεχίζει να επιδιώκει την καλλιέργεια της παιδείας, την υλική υποστήριξη των πόλεων και τη βελτίωση της ζωής των φτωχών συμπολιτών.

Στους σημαντικότερους  ευεργέτες της περιόδου αυτής ανήκουν: ο λόγιος Ευφρόνιος Ραφαήλ Πόποβιτς (1774 – 1853) δώρισε χρήματα για τα σχολεία και τη σπάνια και πλούσια βιβλιοθήκη του (ανάμεσα στους τόμους βρίσκεται ο χάρτης του Άνθιμου Γαζή του 1800 και η «Χάρτα του Ρήγα»), ο λόγιος και πολιτικός Γεώργιος Λασσάνης (1793 – 1870) πρόσφερε με τη διαθήκη του 6.000 αργυρές δραχμές στη Σχολή της Κοζάνης και ζήτησε να ιδρυθεί ο Λασσάνειος Δραματικός Διαγωνισμός, ο Ιωάννης Μουράτης (1799 – 1873) δημιούργησε το Μουράτειο Κληροδότημα με κεφάλαιο 14.000 φιορίνια μέσω του οποίου σπούδασαν 25 Κοζανίτες από τον 1876 – 1940, ο Χαρίσιος Μούκας (1828-1905) δώρισε χρήματα για τα σχολεία της πόλης και τμήμα των ακινήτων του, ο μεγαλέμπορος Παύλος Χαρίσης (1830 – 1902) ίδρυσε το Χαρίσειο Κληροδότημα με τη Χαρίσειο Γεωργική Σχολή (σήμερα στεγάζεται η Διεύθυνση Μεταφορών της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας – και πρόσφερε τη δυνατότητα σε «παιδία … προ πάντος ορφανά και πτωχά, άξια βοηθείας, (να) διδάσκωνται και ανατρέφονται δωρεάν ίνα διά των αποκτηθεισών γνώσεων πορίζωνται τα προς το ζην και αποκτώσι περιουσίαν…», οι αδερφοί Λάμπρος Βαλταδώρος (1838 – 1896) και Βασίλειος Βαλταδώρος (1849 – 1904) αφιέρωσαν ένα τμήμα της μεγάλης περιουσίας τους για την κατασκευή του Βαλταδώρειου Γυμνασίου.

Κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, οι Κοζανίτες ευεργέτες πρωτοστάτησαν λόγω προσωπικών τραυμάτων και εμπειριών που απέκτησαν κατά τη διαμονή τους στο εξωτερικό στην υλοποίηση έργων που στοχεύουν στη δημιουργία υποδομών και στη βελτίωση της κοινωνικής ζωής (νοσοκομεία, πτωχοκομεία, υγειονομική περίθαλψη, κ.ά. – . Αυτό δε σημαίνει, βέβαια, ότι παρέβλεψαν τα θέματα παιδείας των νέων. Οι προσπάθειές τους συνεχίστηκαν και τροφοδότησαν με σημαντικά χρηματικά ποσά τη δημιουργία νέων σχολείων αλλά και τη διατήρηση και καλή λειτουργία της Σχολής της Κοζάνης.

Τέλος, κατά τον 20ό αιώνα, με την απελευθέρωση της Κοζάνης και την αστικοποίησή της ο ευεργετισμός στρέφεται προς τον εξορθολογισμό της κοινωνίας. Στο πλαίσιο αυτό δόθηκε ιδιαίτερο βάρος στις βασικές υποδομές της τοπικής κοινωνίας, όπως την κατασκευή νοσοκομείου και τη δημιουργία μουσείου. Ήταν ο επιχειρηματίας Κωνσταντίνος Μαμάτσιος (1888 – 1963) μαζί με το μεγαλέμπορο Αναστάσιο Στάμκο (1853 – 1934) εκείνοι που, έχοντας το ιδεαλιστικό όνειρο της ιατρικής περίθαλψης των συμπολιτών τους, δώρισαν το χρηματικό ποσό για να κατασκευαστεί το νοσοκομείο της πόλης (πρόκειται για το Μαμάτσειο Νοσοκομείο, ενώ η μαιευτική πτέρυγα φέρει το όνομα του Αναστάσιου Στάμκου).

Βέβαια,

Οι Ουρσουλίνες στην Νάξο

Στους Ιησουίτες μοναχούς οφείλεται η εγκατάσταση της Αδελφό­τητας της Αγίας Ούρσουλας στη Νάξο. Το 1639 οι Ιησουίτες άρχισαν διαπραγματεύσεις με...
τις Ουρσουλίνες του Παρισιού, για την απο­στολή μερικών μοναχών στην Ελλάδα , προκειμένου να ιδρύσουν σχολεία για τις νέες των Κυκλάδων. Το 1670 δυο γυναίκες του κάστρου της Νάξου φόρεσαν το μο­ναχικό σχήμα των Ουρσουλινών. Αρχικά πρόσφεραν θρησκευτικές υπηρεσίες στην Κοινότητα.

Ίδρυση Σχολής Ουρσουλινών Νάξου
Το 1739 ολοκληρώθηκαν οι κτιριακές εγκαταστάσεις και την ίδια χρονιά 4 νέες από το κάστρο φόρεσαν το μοναχικό σχήμα των ουρσουλινών. Πολύ γρήγορα κατέφθασαν πολλά κορίτσια από την Κωνσταντινούπολη, την Μέση Ανατολή και το Αρχιπέλαγος. Στο σχολείο διδάσκονταν ανάγνωση, γραφή, χρι­στιανική κατήχηση και εργόχειρο.
Πολύ γρήγορα το σχολείο της Νάξου είχε αποκτήσει διεθνή φήμη και εξελίχθηκε σε ένα από τα καλύτερα σχολεία του ελεύθε­ρου Ελληνικού Κράτους. Με την άφιξη Γαλλίδων ουρσουλινών από το μοναστήρι του Μοντινύ το 1856 ύστερα από συνεννοήσεις με τον επίσκοπο του Ντιζόν, η σχολή της Νάξου γνώρισε ακόμη με­γαλύτερη αίγλη. Στη σχολή απονεμήθηκαν διεθνή βραβεία, ενώ οι έλληνες βασιλείς Γεώργιος και Όλγα την επισκέφτηκαν το 1904 και θαύμασαν τις παιδαγωγικές μεθόδους που εφάρμοσαν οι μοναχές. Το 1857 η σχολή διαμορφώθηκε σε Γαλλικό Παρθεναγωγείο με εξωτερικές και εσωτερικές μαθήτριες.
Το 1930 γίνεται νέα επέκταση των κτιριακών εγκαταστάσεων. Αγοράστηκαν εννέα παλιές οικίες εντός του Κάστρου και στην θέση τους οικοδομήθηκε ένα νέο τριώροφο κτίριο, αυτό που ανακαινισμένο σήμερα στεγάζει το συνεδριακό κέντρο. Το 1931 το Υπουργείο Παιδείας εγκρίνει την αίτηση των αδελ­φών να λειτουργήσει σαν ιδιωτικό Ελληνικό Γυμνάσιο υπό την επω­νυμία Ελληνογαλλική Σχολή Ουρσουλινών Νάξου. Το 1937 επισκέφτηκε την σχολή ο διάδοχος του Ελληνικού Θρό­νου Πρίγκιπας Παύλος. Το 1940 την επισκέφτηκε ο Σεβ/στος Άγγελος Ρονκάλλι ο μετέπειτα εκλεγείς Πάπας με όνομα Ιωάννης 23ος.
Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος επιφύλαξε σημαντικές κατα­στροφές στο μοναστήρι και τη σχολή εξαιτίας της επίταξης των κτι­ριακών εγκαταστάσεων από τις δυνάμεις κατοχής. Με την οικονο­μική ενίσχυση της Γαλλίας μπόρεσε να επαναλειτουργήσει από το σχολικό έτος 1946-1947. Όμως λόγω έλλειψης μοναχών το σχολείο έπαψε να λειτουργεί το 1970. Τότε αναχώρησαν και οι μοναχές για Τήνο και Αθήνα για να ενώσουν τις δυνάμεις τους στα σχολεία που λειτουργούσαν ήδη εκεί.

Η Σχολή Ουρσουλινών σήμερα
Το 1986 πωλήθηκε από την Ιερά Μονή Ουρσουλινών το σύνολο της σχολής στο Εθνικό Ίδρυμα Νεότητας. Το 2003 το Εθνικό Ίδρυμα Νεότητας παραχωρεί το σύνολο της πρώην σχολής Ουρσουλινών στο Δήμο Νά­ξου για 30 Χρόνια με την υποχρέωση να αποκαταστήσει- επισκευάσει αυτό στο σύνολο του και να το χρησιμοποιεί για όλο το υπόλοιπο χρονικό διάστημα της σύμβασης για πολιτιστικούς σκοπούς. Έτσι επισκευάστηκε η Σχολή Ουρσουλινών συνολικής έκτασης 1.500m2 και μετατράπηκε σε Πολιτιστι­κό και Συνεδριακό κέντρο. Στο κτίριο σήμερα στεγάζεται και το Ιστορικό Αρχείο ενώ διαμορφώνεται και η Βιβλιοθήκη. Οι Ουρ­σουλίνες κράτησαν ένα μέρος του σχολικού συγκροτήματος και το χρησιμοποιούν κατά την θερινή περίοδο για σεμινάρια, Θρησκευ­τική περισυλλογή και άλλες εκδηλώσεις νεανίδων ή εφήβων.


Προσαρμογή από κείμενο του Π. Εμμανουήλ Ρεμούνδου
Βιβλιογραφία: Ιωάννου Ν. Δελλα-Ρόκκα: Χρονικό της σχολής Ουρσουλι­νών Νάξου (1630-1969).


Πέμπτη 27 Απριλίου 2017

(γ) Σπαράγματα αναμνήσεων της ζωής μου
1960- Εισιτήριες εξετάσεις
Τώρα ήταν η σειρά της Θεσσαλονίκης. Είχε στο μεταξύ εξασφαλιστεί η διαμονή του εκεί. Θα καθόμουν στο σπίτι του αδελφού της γιαγιάς μου, Καρατζάς στο επώνυμο, την ύπαρξη του οποίου τώρα και μόνο μάθαινα. Ο Καρατζάς, μεγάλης ηλικίας πλέον, είχε ψαράδικο στη στοά Μοδιάνο και ήταν έτσι σε καλύτερη μοίρα από την εικόνα του δικού μου σπιτιού. Όταν έφτασα εκεί, χαρές καλωσορίσματα, ανταλλαγές πληροφοριών και το τραπέζι στρωμένο. Ο Λευτέρης λύσσαγε απ’ την πείνα κι όταν σερβιρίστηκε το φαγητό έπεσε με τα μούτρα τρώγοντας και πολύ ψωμί για να χορτάσει. Όμως εδώ την πάτησα! Την πάτησα γιατί δεν είχα αντίστοιχη προηγούμενη εμπειρία. Μετά ήρθε το δεύτερο πιάτο. Ψάρι το πρώτο, κρέας το δεύτερο. Να περιποιηθούν το μόσχο το σιτευτό. Μα είχε με το επιπλέον ψωμί χορτάσει. Να το αφήσει χωρίς να το φάει θα ήταν ντροπή. Έτσι το έφαγε μαζί με το σιροπιαστό γλυκό στο τέλος. Είπα ότι θα σκάσω, μα η νοικοκυρά του σπιτιού, νύφη της κόνα- Μαριγώς, της γιαγιάς μου, μου είπε:
- Πες τη γιαγιά σου να μου στείλει κάνα μαντζούνι για την όρεξη. Μετά το .... τρίτο πιάτο δε μπορώ να κατεβάσω μπουκουνιά!
Ήταν ωραίες οι μέρες που έμεινα στη Θεσσαλονίκη και οι εντυπώσεις ήταν άριστες. Πήγα στις εξετάσεις καλύτερα από κάθε προηγούμενη φορά και μάλιστα πρόλαβα να πάω και στο γήπεδο και να δω ένα ματς: ΠΑΟΚ- Πανιώνιος 2-0. Επιστροφή στο Βόλο και η αγωνία της αναμονής των αποτελεσμάτων. Πρώτα βγήκαν τα αποτελέσματα της Θεσσαλονίκης, παρότι οι εξετάσεις εκεί έγιναν τελευταίες. Δεν το περίμενα: Θρίαμβος. Από τις εκατοντάδες των υποψηφίων ήμουν δεύτερος. Αυτό τόνισε την αυτοπεποίθησή μου και ένιωσα την χαρά όχι μόνο των δικών μου, αλλά και των κατοίκων της γειτονιάς. Ένα δικό τους παιδί τα πήγε περίφημα. Ακόμα η Νέα Ιωνία δεν είχε την παράδοση των επιτυχιών που αργότερα δημιούργησε. Ο ζαχαροπλάστης Σαουλίδης στο Φαρδύ, γωνία Βασιλέως Παύλου και Φρειδερίκης, δεν του πήρε λεφτά για τον κορνέ που έφαγε
- Κερνάει το μαγαζί! Άντε και σ’ ανώτερα!
Οι δικοί του γονείς ένιωσαν το νόημα της είδησης εμμέσως όταν εισέπρατταν τα συγχαρητήρια όπου και να πήγαιναν. Απλοί, φτωχοί άνθρωποι, αλλά απόλυτα αξιοπρεπείς, με καθαρό μέτωπο σε όλους τους τομείς της ζωής τους, ένιωσαν τότε την περηφάνια για το παιδί τους κι άρχισαν να σκέφτονται πώς θα καλύψουν τις ανάγκες που η επιτυχία δημιουργούσε. Θυμάμαι σαν να είναι σήμερα τον μπάρμπα Αναστάση, τον πατέρα μου, όταν με πήρε απ’ το χέρι και με πήγε στον εμποροράφτη της γειτονιάς μας, τον Μανουιλίδη. Κάνοντας και την κίνηση με τα δάχτυλα:
- Κόφτου ένα κουστούμι κι εγώ θα στα δίνω λίγα-λίγα
Τότε ο λόγος των ανθρώπων ήταν συμβόλαιο, ισχυρότερο από οποιοδήποτε γραπτό συμφωνητικό με υπογραφές, σφραγίδες και χαρτόσημα. Ήταν το πρώτο μου κουστούμι 20 χρόνων παλικάρι. Το να έχεις μεγαλύτερα αδέλφια έχει μια σειρά πλεονεκτήματα, μα όχι μόνο τέτοια. Στο θέμα της ένδυσης κατά το μεγαλύτερο ποσοστό καλυπτόμουν με αποφόρια των μεγαλύτερων. Δεύτερο και τρίτο χέρι. Αυτό το κουστούμι με συντρόφευσε όλα σχεδόν τα φοιτητικά χρόνια με εξαίρεση το σακάκι που το έχασα σε κάποια στιγμή «αγωνιστικής έξαρσης».
Μετά από λίγες μέρες ανακοινώθηκαν και τα αθηναϊκά αποτελέσματα. Ήταν επιτυχή και εκ των πραγμάτων μπήκα το δίλημμα: Αθήνα ή Θεσσαλονίκη ; Μαθηματικό ή Φυσικό ; Η απάντηση έπρεπε να είναι αυτόματη: «Μαθηματικό!»
Αγαπούσα πολύ τα μαθηματικά και ήδη είχα μια εμπειρία στη διδασκαλία τους και μια φιλοδοξία στην άκρη του μυαλού του. Μετά τις σπουδές να γυρίσω εδώ, στο γενέθλιο τόπο και να διδάξω τα παιδιά της συνοικίας μου. Κι όμως η τελική επιλογή του ήταν διαφορετική. Γράφτηκα στο Φυσικό Αθήνας. Δεν θυμάμαι ποια στοιχεία έπαιξαν ρόλο σε αυτήν την επιλογή, ποιος εξωτερικός παράγοντας με επηρέασε σε αυτήν την απόφαση. Σημασία έχει το αποτέλεσμα. Κάπου μου μένει μια πίκρα ότι με επηρέασαν επιφανειακοί λόγοι, αλλά ο χρόνος δε γυρίζει πίσω. Άλλωστε οι μελλοντικές δύσκολες εξελίξεις στη ζωή μου ακύρωσαν, εκ των πραγμάτων, την αρχική του επιθυμία.
Για λίγες μέρες ακόμα φιλοξενήθηκα στην ξαδέλφη μου τη Στέλλα, αλλά σύντομα έγινε το αναπάντεχο. Ήρθε στον Πειραιά η μάνα μου μαζί με τον αδελφό μου τον Γιάννη, που ήταν κουρέας στο επάγγελμα. Νοικιάσαμε ένα δωμάτιο με κοινόχρηστη κουζίνα και τουαλέτα σε ένα σπίτι ναξιώτικης οικογένειας κοντά στη σχολή Δοκίμων και σύντομα ο Γιάννης άνοιξε κουρείο στην πλατεία της Καλλίπολης. Ό πατέρας είχε υποβάλλει τα χαρτιά για σύνταξη και για να μην είναι μόνος ήρθε κι αυτός εκεί. Όμως δεν άντεξε πολλές μέρες μακριά από τη γειτονιά του και τις παρέες του. Μας το είπε καθαρά:
- Εγώ, παιδιά, δε μπορώ να ζήσω εδώ. Φεύγω και γυρίζω στη Νέα Ιωνία. Ό,τι λεφτά μπορώ, θα σας τα στέλνω.
Πράγματι μετά από τόσα χρόνια δε μπορείς να μεταφυτεύεσαι σε νέο περιβάλλον, ιδιαίτερα σε μεγάλη ηλικία. Η μάνα κάθισε λίγο ακόμα, αλλά δε μπορούσε να τον αφήσει μόνο. Άλλωστε είχε κι άλλα παιδιά κι εγγόνια αφήσει πίσω. Σαν μάνα η μόνιμη έγνοια της ήταν να προστατεύει κάτω απ’ τις φτερούγες της όλα τα παιδιά της. Κι όταν για πραγματικούς λόγους σκορπίστηκαν ήταν συνεχώς σε μετακίνηση να μοιράσει την προσφορά της. Μετά δυο μήνες επέστρεψαν στην πατρίδα. Τότε μετακινήθηκα σε γειτονιές κοντύτερα στο πανεπιστήμιο. Μια άλλη φάση της ζωής μου άρχιζε.




Ο αείμνηστος Ευάγγελος Δεμερούτης, ο μεγάλος ευεργέτης,γεννήθηκε στα Βίταλα το 1902 και απεβίωσε το 1990. Μετανάστευσε στο Μεξικό και λόγω της εργατικότητας του και της εξυπνάδας του μεγαλούργησε.

Ο Δεμερούτης διέθεσε μετά το 1954 και μέχρι το θάνατο του, πολλά εκατομμύρια δραχμών για την εκτέλεση στην γενέτειρά του Βίταλα Ευβοίας διαφόρων κοινωφελών έργων.

Πρέπει να μνημονευθούν ή ανέγερση Δημοτικού Σχολείου με επίπλωση και πλήρη θέρμανση, ή ανέγερση συγχρόνου κτιριακού συγκροτήματος, στο οποίον στεγάζονται τα γραφεία της Κοινότητος, το Νηπιαγωγείο και το Αγροτικόν Ιατρείο με ανάλογους βοηθητικούς χώρους και πλήρη τεχνικό εξοπλισμό, η διάνοιξη της επαρχιακής οδού Βιτάλων - Κύμης, ο εξωραϊσμός Ιερών Ναών, η κατασκευή της κοινοτικής πλατείας καθώς και άλλα έργα οδοποιίας και υδρεύσεως.

Αξιοσημείωτο είναι η κατασκευή και δημιουργία αιθουσών, με όλους τους βοηθητικούς χώρους, για την στέγαση της Κοινοτικής βιβλιοθήκης Βιτάλων με πλήρη τεχνικό εξοπλισμό και 2.000 τόμους βιβλίων.

 Για το φιλανθρωπικό και πολιτιστικό του έργο,  τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών στις 28ης Δεκεμβρίου το 1979.  

Στη γενέτειρα του, τα Βίταλα, τελείται στην μνήμη του το ετήσιο μνημόσυνο την πρώτη Κυριακή του Μάρτη κάθε έτους, τιμώντας έτσι έστω και και μετά θάνατον τον μεγάλο αυτόν ευεργέτη.



ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ

Το  σκεπτικό της  σχετικής εκθέσεως της Ακαδημίας αναφέρει:

"Μετά γνώμην της Τάξεως των Ηθικών και Πολιτικών Επιστημών και απόφασιν ολομελείας απονέμει:

Βραβείον: Εις τον Ευάγγελον Δεμερούτην δια το τεράστιον φιλανθρωπικόν και πολιτιστικόν του έργον. Ο Δεμερούτης διέθεσε από του έτους 1954 μέχρι σήμερον πολλά εκατομμύρια δραχμών δια την εκτέλεσιν εις την γενέτειράν του Βίταλα Καρυστίας Ευβοίας διαφόρων κοινοφελών έργων.

Πρέπει να μνημονευθούν ή ανέγερσις Δημοτικού Σχολείου με επίπλωσιν και πλήρη θέρμανσιν, ή ανέγερσις συγχρόνου κτιριακού συγκροτήματος, εις το οποίον στεγάζονται κατά τρόπον άνετον τα γραφεία της Κοινότητος, το Νηπιαγωγείον και το Αγροτικόν Ιατρείον με ανάλογους βοηθητικούς χώρους και πλήρη τεχνικόν εξοπλισμόν, η διάνοιξις της επαρχιακής οδού Βιτάλων -Κύμης, ο εξωραϊσμός Ιερών Ναών, η κατασκευή κοινοτικής πλατείας και άλλων έργων οδοποιίας και υδρεύσεως.

Ιδιαιτέρως αξιοσημείωτος είναι η κατασκευή και δημιουργία αιθουσών, με όλους τους βοηθητικούς χώρους, δια την στέγασιν της Κοινοτικής βιβλιοθήκης Βιτάλων με πλήρη τεχνικόν εξοπλισμόν και 2.000 τόμους βιβλίων μέχρι σήμερον.

Η βιβλιοθήκη αυτή εξυπηρετεί χιλιάδες αναγνώστες όλων των κατηγοριών (μαθητάς, διδασκάλους, καθηγητάς κλπ)."

Ακρ

Ακριβές Απόσπασμα
Εν Αθήναι
Τη 29η Δεκεμβρίου 1979
Γενικός Γραμματεύς
ΙΩΑΝ. ΘΕΟΔΩΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ


 

















































































































































Τρίτη 25 Απριλίου 2017


Στάσου ρε φίλε!

Εντάξει καταλαβαίνω τον πόνο σου

μα κι άλλοι έχουν ψυχή

Η ζωή είναι δούναι-λαβείν

Εσύ γιατί άραξες στο δεύτερο;

Έχεις το κοκαλάκι της νυχτερίδας;

Μήπως σου ήρθε η θεία συγκατάθεση;

Αν έχεις το χάρισμα, εντάξει

Θα παραμερίσουμε

Α! Όταν υπάρχει ταλέντο τότε

 θα βάλουμε και πλάτη….

Αν όμως όχι, μπες στην ουρά

Χιλιάδες σαν κι εσένα ψάχνουν

τον τυχερό αριθμό του λαχείου





(β)Σπαράγματα αναμνήσεων της ζωής μου

1960- Εισιτήριες εξετάσεις

   Άπειροι και οι δυο, πρώτη φορά μακριά από την πόλη τους, έδωσαν ραντεβού για την επόμενη μέρα στην πλατεία Ομόνοιας, λες κι αυτή  ήταν ένα σημείο. Μετά από αρκετή περιπλάνηση ό ένας είδε τον άλλον κι έγινε η συνάντηση. Έπρεπε να προσεγγίσουν το Πανεπιστήμιο και να κάνουν τις αναγκαίες δηλώσεις συμμετοχής. Τυφλοί,  δεν έβλεπαν ούτε μπροστά τους. Με ερωτήσεις, με κόπο, έχοντας μαζί τους τα αναγκαία δικαιολογητικά στο τέλος τα κατάφεραν. Εγώ δήλωσα δυο σχολές. Τότε ο τρόπος των εξετάσεων επέτρεπε κάτι τέτοιο. Σε κάθε σχολή οι εξετάσεις διαρκούσαν δυο μέρες. Τέσσερα μαθήματα, δυο καθημερινά, πρωί κι απόγευμα. Ο τρόπος αυτός είχε και την οικονομική διάστασή του, αφού κάθε συμμετοχή είχε και τα δικά της εξέταστρα κι άρα έσοδα για το πανεπιστήμιο και τις αμοιβές των διορθωτών στα γραπτά.

    Η πρώτη συμμετοχή ήταν στο Μαθηματικό της Αθήνας. Η πρώτη μέρα περιλάμβανε το πρωί Έκθεση και το απόγευμα Μαθηματικά. Η πρώτη μου εμπειρία ήταν η πιεστική έκκληση μιας κοπέλας που καθόταν πίσω μου να της δείχνω την κόλλα μου. Ήταν μια ενόχληση που όμως δεν μπορούσα ν’ αρνηθώ. Έκανα ότι μπορούσα. Η νεανική μου απερισκεψία ήταν το επόμενο βήμα. Στην Αθήνα γίνονταν τις ίδιες μέρες οι Βαλκανικοί Αγώνες Στίβου που τότε είχαν την αίγλη τους. Κι εγώ, ο ανεύθυνος, αντί να πάω σπίτι να ξεκουραστώ από την ημερήσια ένταση πήγα ντουγρού στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Είχα στο ενδιάμεσο κενό των δυο εξετάσεων ρωτήσει πως θα πάω. Φανατικός φίλαθλος του στίβου με τετράδια όπου καταγράφονταν τα διάφορα ρεκόρ δε μπορούσα κατά τη νεανική μου αποκοτιά να χάσω αυτήν τη μοναδική ευκαιρία. Όμως είχα και την αγωνία της επιστροφής στην Καλλίπολη. Τότε δε γνώριζα τα πράσινα λεωφορεία που πήγαιναν από τη Φιλελλήνων ψηλά στον Άγιο Νείλο. Έπρεπε να κατέβω στην Ομόνοια και από το τέρμα του Ηλεκτρικού στον Πειραιά να πάρω το λεωφορείο για την Καλλίπολη. Ήξερα ότι το τελευταίο τρένο ήταν στις 12 το βράδυ.

   Μπήκα στο Καλλιμάρμαρο με σεβασμό και για πρώτη φορά στη ζωή του αντίκριζα μια τόσο μεγάλη μάζωξη ανθρώπων. Κατάμεστο το Παναθηναϊκό στάδιο να ζητωκραυγάζει τους αθλητές στις προσπάθειές τους. Ανατρίχιασα! Έγινε κι εγώ τμήμα της ζωντανής μάζας. Ξεχάστηκα, ενώ η ώρα περνούσε. Κάποια στιγμή ρωτώντας ένα διπλανό την ώρα μου είπε ότι είναι έντεκα ακριβώς. Πανικοβλήθηκα!  Άρχισα τρέχοντας  να πηγαίνω  προς την  Ομόνοια. Με τη γλώσσα έξω και μούσκεμα στον ιδρώτα κατέβηκα στον υπόγειο κι ευτυχώς σε δυο λεφτά πέρασε το τελευταίο τρένο. Σε μισή ώρα έφτασα στο λιμάνι.

   Τα αστικά λεωφορεία είχαν από ώρα αποσυρθεί. Και τώρα πώς πάνε στην Καλλίπολη; Λογικά σήμερα θα σκεφτεί κάποιος ότι μπορούσε να πάρει ένα ταξί. Όμως  αδαής επαρχιώτης, ασυνήθιστος σε τέτοιες καταστάσεις δεν το σκέφτηκα καθόλου. Έτσι άρχισα να περπατάω ακολουθώντας τη διαδρομή του λεωφορείου γιατί μόνο αυτή ήξερα. Όταν γύρω στις δυο έφτασα στο σπίτι η καημένη ξαδέλφη μου Στέλλα είχε λιώσει από την αγωνία. Από την ένταση και την κούραση δεν πρόλαβα να κοιμηθώ. Στις πέντε έπρεπε να είμαι όρθιος για την επόμενη μέρα. Ασυνήθιστος σε ξενύχτια, ανήσυχος έφτασα στο Πανεπιστήμιο σχεδόν ένα ράκος. Σήμερα ήταν στο πρόγραμμα Φυσική το πρωί και Χημεία το απόγευμα Ο χώρος των εξετάσεων ήταν στο κεντρικό κτίριο του Πανεπιστημίου στην αίθουσα, που υπάρχει αριστερά της κεντρικής εισόδου. Οι θέσεις ήταν από τη χθεσινή μέρα καθορισμένες.

   Ήμουν καλά διαβασμένος. Είχε ξεσκονίσει τη φυσική του Μάζη και των Παλαιολόγου –Περιστεράκη. Όταν δόθηκαν τα θέματα άρχισα πυρετωδώς να γράφω τη θεωρία δίνοντας κιόλας την ευκαιρία στο κορίτσι πίσω του να βλέπει το γραπτό του. Παρόλα αυτά η πίεση με το στυλό στην πλάτη του συνέχισε χωρίς διακοπή. Όταν πια βγήκαμε έξω έχοντας παραδώσει την κόλλα ξεκαθάρισε το θέμα της έντονης πίεσης:

   - Έγραφες, μωρέ, λάθος θέμα στη θεωρία. Σε πίεζα για να καταλάβεις ότι κάτι συμβαίνει, μα εσύ δε μου έδινες σημασία...

   Πράγματι! Το δεύτερο θέμα θεωρίας ήταν το θερμοηλεκτρικό φαινόμενο, μισή σελίδα πράμα στο βιβλίο, κι εγώ μέσα στη θολούρα της αγρύπνιας έγραψα το φωτοηλεκτρικό φαινόμενο, τρία γεμάτα φύλλα στο σχολικό. Τα λάθη πληρώνονται. Ήθελα, ο ανεύθυνος, βαλκανικούς τη μέρα των εξετάσεων!



   Μετά από δυο μέρες ήταν οι εξετάσεις στο Φυσικό. Έμπειρος πλέον και πιο ξεκούραστος δεν είχα καμιά έκτακτη παρενέργεια. Όλα πήγαν κατ’ ευχή, όπως και τα πολύ καθυστερημένα αποτελέσματα το επιβεβαίωσαν.




Η Ελληνική παροικία στην Αίγυπτο

Σύμφωνα με ανεπίσημους υπολογισμούς στην Αυστραλία είναι σήμερα μόνιμα εγκατεστημένοι περί τους πέντε με έξι χιλιάδες συμπατριώτες μας που ήλθα από την Αίγυπτο. Οι άνθρωποι αυτοί ήταν παλιότερα οργανωμένοι εκεί σε μια δυναμικότατη παροικία, το ύψος της δραστηριότητας της οποίας δημιούργησε ορόσημο στην ιστορική εξέλιξη όλου του αποδημικού μας κόσμου.

Σε μια περίοδο λιγότερο από 150 χρόνια, η παροικία μας στην Αίγυπτο έφτιαξε μια μεγάλη σειρά εντυπωσιακών, κοινωφελών ιδρυμάτων και ανέπτυξε ένα ιδιόμορφο τρόπο ζωής, με μια πνευματικότητα που είναι αδύνατο να μη τη νοσταλγούν όσοι την έζησαν.

Η ελληνική παροικία στην Αίγυπτο ήταν μια άλλη μεγάλη Ελλάδα, θα έλεγε κανείς σαν φυσική επέκταση της ίδιας της πατρίδας μας. Ό,τι έφτιαχνε δεν ήταν μόνο για ικανοποίηση των δικών της εκεί ομογενών και για κάλυψη των αναγκών τους αλλά και για σωστή προβολή της ελληνικότητάς τους και για κάλυψη κι άλλων αναγκών της ίδιας της πατρίδας.



Ελληνική συνοικία (από τις σελίδες του Αβερώφειου Γυμνασίου http://averofeio-school.world.sch.gr)

Ατέλειωτη η σειρά των Αιγυπτιωτών που, με τα έργα τους και τις δωρεές τους αναδείχθηκαν εθνικοί ευεργέτες και έγιναν παραδείγματα εθνικής προσφοράς σε όλη την Ελλάδα.

Με δωρεές του Αβέρωφ έγινε η αναμαρμάρωση του Παναθηναϊκού σταδίου, χωρίς το οποίο δεν θα γινόταν οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες το 1896. Κτίστηκε η Σχολή Ευελπίδων, οι φυλακές της Αθήνας, το Εφηβείο, ναυπηγήθηκε το θωρηκτό που πήρε το όνομά του και κληροδοτήθηκαν 2,5 εκατομμύρια δραχμές στο πολεμικό ταμείο.

Ο Μπενάκης έφτιαξε το νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού, το Παιδικό Άσυλο της Κηφισιάς, το Προσφυγικό νοσοκομείο, το Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, χρηματοδότησε το Ίδρυμα Περίθαλψης, την Εθνική Πινακοθήκη, την αεροπορική άμυνα, τη βιβλιοθήκη Ψυχάρη και τη βιβλιοθήκη της Βουλής, το Κολέγιο Αθηνών και πολλά άλλα ιδρύματα.

Ο Βασσάνης έκτισε τη ναυτική σχολή δοκίμων, ο Σιβιτανίδης την ομώνυμη σχολή, ο Αχιλλόπουλος το νοσοκομείο Βόλου ενώ ο Κότσικας χρηματοδότησε πολλά από τα δημόσια κτίρια στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Κάρυστο.

Η ελληνική παροικία στην Αίγυπτο γνώρισε τη μεγάλη οικονομική και πολιτισμική της ακμή από τα μέσα του δέκατου ένατου και μέχρι περίπου τα μέσα του εικοστού αιώνα, η επίδραση όμως των Ελλήνων στην ιστορική εξέλιξη της Αιγύπτου ανάγεται χρονικά όταν ξεκίνησαν οι πρώτες καρποφόρες εμπορικές συναλλαγές και οι πρώτες πολιτισμικές ανταλλαγές μεταξύ της Μινωικής Κρήτης και της Φαραωνικής Αιγύπτου.

Τη μεγαλύτερη, βέβαια, ελληνική επίδραση στην Αίγυπτο επέφερε ο Μέγας Αλέξανδρος, όταν πέρασε από εκεί και οι Αιγύπτιοι τον υποδέχθηκαν σαν τον ελευθερωτή τους από την περσική κατοχή. Όταν ο Αλέξανδρος επισκέφθηκε το Μαντείο του Άμμωνα Δία οι ιερείς του τον ανακήρυξαν σε νέο Φαραώ.

Το πιο μεγάλο δώρο του Αλέξανδρου στη χώρα του Νείλου σίγουρα ήταν η ίδρυση της Αλεξάνδρειας κοντά σε ένα τότε χωριουδάκι, τη Ρακώτιδα, με αρχιτέκτονα τον Έλληνα Δεινοκράτη ενώ ένας άλλος Έλληνας αρχιτέκτονας, ο Σώστρατος, έκτισε τον περίφημο φάρο της Αλεξάνδρειας, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, που είχε ύψος 120 μέτρων.

Οι αρχαιολογικές έρευνες που άρχισαν το 1998 στα παράλια της Αλεξάνδρειας, από το ελληνικό Ινστιτούτο Μελετών, φέρνουν τώρα σε φως ένα μεγάλο αριθμό σημαντικών ευρυμάτων.

Η ελληνική παροικία στην Αλεξάνδρεια άρχισε να μεγαλώνει και να εδραιώνεται με την ίδρυση το 43 μ.Χ. της Εκκλησίας της Αλεξάνδρειας από τον Ευαγγελιστή Μάρκο, που άπλωσε το Χριστιανισμό και μεταξύ των Αιγυπτίων σε βαθμό που μετά το δεύτερο αιώνα, είχαμε και επισκόπους με αιγυπτιακά ονόματα. Τότε ιδρύθηκε και η κατηχητική σχολή που εξελίχθηκε στην περίφημη Αλεξανδρινή Θεολογική Σχολή.

Η επιρροή του ελληνικού πολιτισμού και της γλώσσας συνεχίστηκε και κατά τη βυζαντινή περίοδο αλλά σταμάτησε το 642 με την κατάκτηση της Αιγύπτου από τους Άραβες.

Κάτι που ίσως λίγοι γνωρίζουν είναι ότι σαν ιδρυτής του Καΐρου το 970, της σημερινής δηλαδή πρωτεύουσας της Αιγύπτου, φέρεται ένας εξισλαμισμένος Έλληνας, ο Ελ Κατίμπ Ελ Ρούμι, που σημαίνει ο Ελ Κατίμπ ο Έλληνας (Ρούμι = Έλληνας).

Η μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά είναι από τα παλαιότερα ελληνικά μνημεία στην Αίγυπτο. Ιδρύθηκε από τον Ιουστινιανό τον 4ο αιώνα και είναι από τις ελάχιστες ελληνικές παρουσίες στην Αίγυπτο κατά την περίοδο της αραβοκρατίας και της τουρκοκρατίας.

Η Αγία Αικατερίνη μαρτύρησε στην Αλεξάνδρεια στις αρχές του 4ου αιώνα.

Το 1798 ο Ναπολέων επικύρωσε τα δικαιώματα της μονής και την έθεσε υπό την προστασία του, ανέλαβε μάλιστα την ανοικοδόμηση του βόρειου τείχους της που είχε γκρεμιστεί. Στη μονή υπάρχουν σημαντικές συλλογές εικόνων που καλύπτουν όλη τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο, όπως υπάρχει και μια πλουσιότατη συλλογή χειρόγραφων, τα 2/3 από τα οποία είναι ελληνικά.

Το πολυτιμότερο είναι ο Σιναιτικός Κώδικας που περιείχε το ελληνικό κείμενο της Αγίας Γραφής, δυστυχώς όμως σήμερα υπάρχουν μόνο τρεις σελίδες, επειδή – όπως άλλωστε έγινε και με άλλους εθνικούς μας θησαυρούς – ένας Ρώσος κατάφερε και έκλεψε τα άλλα 43 φύλλα του Κώδικα, τα δώρισε στον Τσάρο της Ρωσίας και τελικά πουλήθηκαν στο Βρεταννικό Μουσείο, όπου υπάρχουν σήμερα.

Ο ναός και η μονή του Αγίου Σάββα στην Αλεξάνδρεια υπήρχαν από τον ένατο αιώνα, ενώ – σύμφωνα με κάποιες παραδόσεις – είχε κτιστεί τον τέταρτο αιώνα στα ερείπια ενός άλλου αρχαίου ναού. Το αρχικό κτίσμα του Αγίου Σάββα έχει καταστραφεί και τη θέση του πήρε το νεότερο, που με τη σειρά του ανακαινίσθηκε το 1970.

Από τον 16ο έως και τον 19ο αιώνα όλη η ελληνική δραστηριότητα στην Αλεξάνδρεια συγκεντρώνονταν γύρω από το ναό, επειδή εκεί λειτουργούσε νοσοκομείο, σχολείο και ξενώνας.

Στο Κάιρο επί τουρκοκρατίας οι Έλληνες συγκεντρώνονταν γύρω από το ναό του Αγίου Μάρκου, δημιούργησαν μάλιστα και ελληνική συνοικία, τη λεγόμενη Χαρέτ Ελ Ρουμ. Ακόμη και σήμερα υπάρχει στην περιοχή η οδός Άτφετ Ελ Ρουμ που σημαίνει Σοκάκι των Ελλήνων.

Η ελληνική παρουσία στην Αίγυπτο, με την έννοια που αντιλαμβανόμαστε σήμερα, άρχισε στα χρόνια του Μωχάμετ Άλη, που βασίλεψε στην Αίγυπτο σαν αντιβασιλέας του Σουλτάνου στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα και που, μετά την αποχώρηση των Γάλλων, συνέβαλε πολύ στην ανάπτυξη της χώρας του.

Ο Μωχάμετ Άλη γεννήθηκε στην Καβάλα. Μεταξύ των γνωριμιών του ήταν και ο Μιχαήλ Τοσίτσας που του είχε δανείσει ένα χρηματικό ποσό, με το οποίο ο Μωχάμετ Άλη ξεκίνησε την κατοπινά καλή οικονομική του κατάσταση.

Ο Τοσίτσας είχε αρχίσει τις εμπορικές του δραστηριότητες στη Θεσσαλονίκη, τις επέκτεινε στην Αίγυπτο, στη Μάλτα και στην Ιταλία και, το 1820, εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια όπου δημιούργησε μια κολοσσιαία περιουσία.

Ο Μωχάμε Άλη τον διόρισε διαχειριστή των απέραντων εκτάσεών του, αργότερα δε του παραχώρησε μια μεγάλη έκταση για την καλλιέργεια βάμβακος. Ένθερμος φιλέλληνας ο Μωχάμετ Άλη χρησιμοποίησε τους Έλληνες σαν συμβούλους του, ανέθετε δε σε Έλληνες επιστήμονες την ευθύνη των διαφόρων ιδρυμάτων της χώρας, γεγονός φυσικά που επέτρεπε σε πολλούς συμπατριώτες μας να διακριθούν.

Ο Τοσίτσας διορίστηκε και πρώτος Έλληνας Πρόξενος στην Αίγυπτο, το 1833 και επί Όθωνος, αργότερα δε έγινε Γενικός Πρόξενος.